21 czerwca 2012 roku w Muzeum Diecezjalnym odbyło się kolejne spotkanie z cyklu „Pamięć o ludziach i dziełach” organizowanego w perspektywie zbliżającego się Jubileuszu dwusetlecia Diecezji Sandomierskiej. Gościem Muzeum był prof. Mieczysław Rokosz z Krakowa, który podzielił się refleksją nad genezą polskiego krajoznawstwa i jego doniosłej roli w drodze do niepodległości, przez trudny wiek XIX. Przypominając nazwiska ks. Melchiora Bulińskiego, Aleksandra Patkowskiego, Romana Koseły, ks. Józefa Rokosznego i ks. Andrzeja Wyrzykowskiego, wskazał na doniosłą rolę Sandomierza, który w międzywojniu był jedną ze stolic ruchu krajoznawczego.

Należy podkreślić, że pierwsze zainteresowania tematyką krajoznawczą, historią własnego kraju, pracą nad ocaleniem świadectw dawnej kultury, dają się zauważyć w Sandomierzu wśród profesorów Seminarium Duchownego. W Sandomierzu - siedzibie diecezji utworzonej w 1818 r., będącej w okresie zaborów silnym ośrodkiem polskości działalność księży: Melchiora Bulińskiego, Apolinarego Knothe i Ludwika Rocha Piotrowicza, wywarła duży wpływ na kształtowanie się patriotycznych postaw wśród duchowieństwa. Ks. Piotrowicz, seminaryjny bibliotekarz i badacz sandomierskich rękopisów, już w 1881 r., w liście skierowanym do Władysława Łuszczkiewicza proponował sporządzenie spisu zabytków sztuki znajdujących się na terenie diecezji sandomierskiej i otoczenie ich opieką. Proponował również utworzenie muzeum diecezjalnego. Ks. Buliński jest autorem „Monografii Miasta Sandomierza” wydanej w 1879 r., wykorzystującej obficie źródła archiwalne, a ks. Knothe sporządził opisy wszystkich kościołów dekanatu sandomierskiego. Ks. Władysław Fudalewski pracował nad historią dekanatu opatowskiego, towarzyszył mu malarz, który wykonywał szkice rysunkowe opisywanych zabytków. W XIX w. popularne były wędrówki artystyczne tak zwanych „starożytników”. Prowadzone wówczas badania i towarzyszące im publikacje, były pierwszymi, w których zwracano uwagę na zabytki polskiej historii i kultury. W ramach krakowskiej Akademii Umiejętności działała Komisja do Badania Historii Sztuki w Polsce, która od roku 1879 rozpoczęła publikowanie wydawnictwa pod tytułem „Sprawozdania Komisyi do Badania Historii Sztuki w Polsce”. W drukowanych sprawozdaniach Komisji zamieszczane były również liczne sandomiriana. Niewątpliwie charakter krajoznawczy miała książka napisana przez ks. Józefa Rokosznego „Święte Pamiątki Sandomierza” (1902), świadcząca o głębokich związkach jej autora z sandomierską przeszłością. W 1909 r. ks. Rokoszny wydał „Przewodnik po Sandomierzu z dokładnym planem miasta”, pierwszy przewodnik po naszym mieście. Będzie pomocny ks. Rokosznemu przy układaniu programu zwiedzania Sandomierza, kiedy to czyniąc zadość licznym prośbom organizował wycieczki i zapoznawał turystów z zabytkami i historią miasta. Zapisze się w pamięci jako pionier krajoznawstwa w Sandomierzu i pierwszy przewodnik.