- W Kościele katolickim człowiek dorosły powinien przyjąć chrzest w ramach instytucji katechumenatu. Odpowiedzialnym za katechumenat jest w pierwszym rzędzie Biskup, który osobiście lub przez delegata wydaje pozwolenie na udzielenie sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego, czyli chrztu, bierzmowania i Eucharystii. Udzielenie osobom dorosłym sakramentu chrztu odbywa się tylko na podstawie rytuału Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych i jest rozłożone na etapy.
- Katechumenat ścisły obejmuje zasadniczo okres od Adwentu do Wielkiej Soboty. Trzy obrzędy liturgiczne: naznaczenie krzyżem, obrzęd wybrania czyli wpisania imienia i udzielenie sakramentów inicjacji w Wigilię Paschalną, są sprawowane w katedrze. Szafarzem pozostałych obrzędów jest proboszcz miejsca zamieszkania kandydata oraz delegowani przez biskupa kapłani. W parafii prowadzone są również indywidualne katechezy katechumenalne (raz w tygodniu).
- Warunkiem przyjęcia do katechumenatu jest właściwa motywacja kandydata do chrztu, którą trzeba wcześniej rozbudzić przez rozmowy przygotowawcze. Samo pragnienie na przykład zawarcia małżeństwa ze stroną katolicką jest motywem niewystarczającym.
- Osoby, które pragną przyjąć chrzest i wejść do Wspólnoty Kościoła, zgłaszają się najpóźniej do 31 października każdego roku do Diecezjalnego Ośrodka Katechumenalnego przy katedrze w Sandomierzu. Gdy zachodzi potrzeba, istnieje możliwość wcześniejszego kontaktu. Kandydaci zgłaszają się z pismem polecającym od swego duszpasterza.
- Chrzestny uczestniczy we wszystkich obrzędach katechumenatu w katedrze i w parafii, dając świadectwo wiary przez czynny udział w Eucharystii i życie według zasad moralności katolickiej.
- Wskazane jest, aby duszpasterze w swoich środowiskach kilka razy w roku przypominali w ogłoszeniach czy w innej formie, że istnieje możliwość wejścia do Kościoła dla osób, które z różnych przyczyn do niego nie należą, jak również, że przygotowanie człowieka dorosłego do chrztu trwa co najmniej rok.
- Prowadzący przygotowanie do sakramentu małżeństwa powinni na długo przed udzieleniem tego sakramentu wymagać od uczestników świadectwa chrztu, podobnie należy wymagać świadectwa chrztu od dzieci przygotowujących się do Pierwszej Komunii (więtej. Wyjawienie braku chrztu musi spowodować przesunięcie terminu udzielenia sakramentu małżeństwa.
Ks. Zbigniew Mistak
Kierownik Diecezjalnego Ośrodka Katechumenalnego
Chrzest dorosłych czyli katechumenat to wypracowany przez Kościół pierwszych wieków i przywrócony przez Sobór Watykański II sposób udzielania chrztu osobom dorosłym i dzieciom mogącym świadomie przyjąć ten sakrament.
Każdy dorosły człowiek, który chce stać się członkiem Kościoła katolickiego, może to dziś uczynić tylko poprzez wejście w katechumenat i przyjęcie kolejnych obrzędów chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych. Instytucja katechumenatu nie jest bowiem przygotowywaniem do chrztu, lecz jest r o z ł o ż o n y m na etapy udzielaniem sakramentu chrztu - stopniowo, przez szereg miesięcy, tak aby każdy element chrztu mógł być przyjęty z wiarą i zrozumieniem oraz połączony z rzeczywistą przemianą życia według zasad Ewangelii.
Udzielanie sakramentu chrztu jest więc wydarzeniem spotkania z Bogiem i polega nie na samym przekazie prawd wiary, lecz na coraz intensywniejszym doprowadzaniu człowieka nieochrzczonego do Chrystusa poprzez wtajemniczanie go - przez sakramentalne obrzędy - w bliską z Nim zażyłość, w naśladowanie Chrystusa, który w Duchu Świętym prowadzi nas przez ziemskie życie do Ojca.
Stąd ważne jest ścisłe powiązanie katechumenatu z rokiem liturgicznym: bo rok kościelny to sam Chrystus przychodzący wciąż do nas w swoich tajemnicach, dzięki którym objawia Trójjedynego Boga, Jedynego w Trójcy. Chrystus to Ten, który długo oczekiwany (Adwent) przyszedł dwa tysiące lat temu na świat (Boże Narodzenie) jako Syn Ojca, głosił Ewangelię czyli Dobrą Nowinę o zbawieniu (zwykłe niedziele roku), umarł i zmartwychwstał (okres Wielkiego Postu i Wielkanocy, uobecniający misterium Paschy), pozostał z nami w sakramentach - zwłaszcza w Eucharystii - i działa mocą Ducha Świętego aż do skończenia świata.
Z tymi okresami roku kościelnego wiążą się cztery okresy katechumenatu:
Prekatechumenat jest wstępnym przygotowaniem i wyjaśnianiem, czym jest życie chrześcijańskie. Jest to czas, w którym kandydat do chrztu przyswaja sobie podstawowe pojęcia i zasady ewangeliczne a także bada motywy skłaniające go do wstąpienia do Kościoła.
Katechumenat ścisły - który rozpoczyna się pierwszym obrzędem zapoczątkowującym chrzest: naznaczeniem krzyżem i przekazem Ewangelii - przypada na czas Adwentu i Bożego Narodzenia. W tym okresie katechumen uczy się żyć według nauki Chrystusa, a Kościół wzmacnia go w tym przez egzorcyzmy i błogosławieństwa.
Wielki Post to okres oczyszczenia i oświecenia. Katechumeni - zwani już teraz "wybranymi" (electi) - otrzymują wtedy w "obrzędach przekazania" następne elementy chrztu: imię chrzcielne, skrót wyznania wiary "Wierzę w Boga" i modlitwę "Ojcze nasz". Obrzędy trzech skrutyniów i końcowy obrzęd "Effeta" (to znaczy: "otwórz się") udzielają łaski wspomagającej "wybranych" w tej bardzo już intensywnej drodze do obmycia wodą chrzcielną.
Szczytowym momentem sprawowania sakramentu chrztu jest Wigilia Paschalna (wieczorna liturgia Wielkiej Soboty), kiedy polanie wodą i wymówienie chrzcielnej formuły trynitarnej ("N., ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego"), gładząc grzech pierworodny i wszystkie grzechy dotychczas popełnione, daje nowo ochrzczonym życie Boże. Otrzymują oni wtedy również dar Ducha Świętego w sakramencie bierzmowania i Ciało Chrystusa w eucharystycznej Komunii świętej.
Następujący potem okres mystagogii, czyli pogłębienia rozumienia tego wszystkiego, co się dokonało, pomaga nowo ochrzczonym wejść w zwyczajny rytm życia Kościoła, powtarzany przez nich odtąd każdego roku - od Adwentu aż po ostatnią niedzielę zwaną uroczystością Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata.
Katechumenom towarzyszą od początku przedstawiciele Kościoła - a więc poręczyciele, rodzice chrzestni, katechiści, kapłani i wspólnota wiernych gromadzących się przy ołtarzu - którzy przez przekaz wiary, modlitwę i pokutę pomagają im w dojrzewaniu do pełnego uczestnictwa w życiu chrześcijańskim.
Dlatego katechumenat jest także wyzwaniem i wielką "przygodą z Bogiem" dla tych, którzy przyjęli chrzest w niemowlęctwie, ale teraz muszą stać się dla szukających Boga świadkami Ewangelii. Czasem po raz pierwszy w życiu świadomie konfrontują się z otrzymaną w dzieciństwie wiarą i z własną wiernością Chrystusowi i Kościołowi.
Z o b a c z t a k ż e :
• W. Świerzawski, Katechezy katechumenalne
• Z. Mistak, Katechumenat w diecezji sandomierskiej
Wysławiając
Pomoce katechet.