Diecezja Sandomierska: Historia

Aleksander Dobrzański herbu Leliwa urodził się w 1766 r., w ziemi Sanockiej. Nauki pobierał w Krośnie i Przemyślu. Seminarium Duchowne ukończył u Księży Misjonarzy na Stradomiu w Krakowie. W Rzymie w 1793 r. otrzymał stopień doktora obojga praw. Po powrocie do kraju był dziekanem kolegiaty w Kielcach. W 1814 r. został oficjałem biskupa Wojciecha Górskiego. Po jego śmierci został wybrany na administratora generalnego diecezji kieleckiej, a następnie mianowany biskupem sufraganem kieleckim. W 1820 r. prekonizowany został na biskupa leontopolitańskiego i równocześnie otrzymał godność dziekana kapituły sandomierskiej. Konsekracja odbyła się w Warszawie.

8 września 1819 roku w otoczeniu kapituły, kleru, ludu odbył ingres do katedry sandomierskiej w imieniu bpa S. Hołowczyca. Po śmierci biskupa Burzyńskiego został obrany Administratorem Diecezji. Na wieść o wybuchu powstania listopadowego, nie czekając na reakcje innych biskupów spontanicznie wydał 10 grudnia 1830 r. odezwę do duchowieństwa i wiernych wyrażającą radość z upadku "obcego despotyzmu" i początku odradzania się Polski i wzywającą do posłuszeństwa Rządowi Tymczasowemu i publicznych modłów o powodzenie powstania.

2. BISKUP PAWEŁ KUBICKI (1918-1944)

Paweł Franciszek Kubicki (1871-1944), biskup pomocniczy sandomierski, historyk Kościoła, hagiograf, tłumacz. Urodził się 15 stycznia 1871 roku w Radomiu. Był synem Kazimierza i Franciszki z Sucheckich. Do szkoły powszechnej i progimnazjum uczęszczał w Radomiu. Studia teologiczne odbył w Seminarium Duchownym w Sandomierzu. 16 lipca 1893 roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk bpa A.X. Sotkiewicza. Jako wikariusz pracował w parafiach: Klwów, Gowarczów, Brzeźnica, Opatów i Radom. W 1900 roku objął stanowisko prefekta Gimnazjum Żeńskiego i Szkoły Handlowej w Radomiu. Po studiach zaocznych uzyskał na Akademii Duchownej w Petersburgu tytuł kandydata teologii w 1904 roku i został wówczas mianowany wiceregensem, a w 1907 roku regensem Seminarium Duchownego w Sandomierzu. Od 1912 roku pełnił funkcję wizytatora zgromadzeń zakonnych i oficjała generalnego diecezji. W lipcu 1918 roku został mianowany biskupem pomocniczym w Sandomierzu i sakrę biskupią przyjął 1 grudnia tegoż roku. Po śmierci biskupa Mariana Ryxa kierował diecezją jako wikariusz kapitulny (1930). W ciągu całego życia był bardzo aktywny. Odnowił kościół seminaryjny, założył Dom Opieki w Radomiu, dokonał budowy Domu Księży Emerytów w Sandomierzu. Wiele czasu poświęcał pisaniu artykułów i książek, które wydawał zwykle własnym nakładem.

W 1937 roku zamieszkał w Domu Księży Emerytów w Sandomierzu. Zmarł tam 11 lutego 1944 roku. Pochowany został w Radomiu. (Wypis z książki bp. Kubickiego dotyczącej represji wobec duchowieństwa po powstaniu styczniowym na Litwie)

3. BISKUP FRANCISZEK JOP (1946-1952)

Urodził się 8 października 1897 r. w rodzinie Jana i Rozalii z Karbowniczków we wsi Słupia Stara. Kształcił się w gimnazjum rosyjskim w Warszawie. W czerwcu 1914 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Sandomierzu. Jako kleryk VI kursu otrzymał 12 października 1919 r. subdiakonat i wysłany został do Rzymu na studia prawa kanonicznego w Uniwersytecie Gregoriańskim. święcenia kapłańskie przyjął w katedrze sandomierskiej z rąk bpa M. Ryxa 29 sierpnia 1920 r. Studia skończył uzyskaniem doktoratu 17 lipca 1922 r. Jesienią tegoż roku mianowany został profesorem Seminarium Duchownego, sekretarzem Kurii Diecezjalnej i notariuszem Sądu Biskupiego w Sandomierzu. Po trzech latach objął stanowisko kanclerza Kurii Diecezjalnej. W roku 1933 otrzymał godność kanonika honorowego kapituły katedralnej i objął redakcję "Kroniki Diecezji Sandomierskiej". Po wojnie wystąpił bp Lorek 8 sierpnia 1945 r. do Stolicy Apostolskiej o nominację biskupa pomocniczego. Jako "primus e tribus" został powołany 28 października 1945 r. ks. Franciszek Jop. Nominację ogłoszono w marcu 1946 roku, a konsekracja odbyła się w Sandomierzu 19 maja 1946 r. Dalszy etap stanowiły prace bpa Jopa w innych diecezjach.

Papież Pius XII dnia 28 kwietnia 1951 r. mianował go Administratorem Apostolskim w Opolu. Ze względu na przeszkody ze strony władz państwowych nie mógł objąć wyznaczonej mu diecezji. Dnia 13 grudnia 1952 r. został wybrany wikariuszem kapitulnym archidiecezji krakowskiej. Stanowisko to zajmował przez cztery lata. Od grudnia 1956 r. sprawował rządy w Opolu. Po ustabilizowaniu życia Kościelnego na Ziemiach Zachodnich Polski dnia 25 maja 1967 r. został ogłoszony Administratorem Apostolskim w Opolu, a dnia 28 czerwca 1972 r. pierwszym biskupem tej diecezji. Zmarł w Opolu 24 września 1976 roku. Pochowany w krypcie tamtejszej katedry.

4. BISKUP PIOTR GOŁĘBIOWSKI (1957-1967)

Papież Pius XII mianował go biskupem pomocniczym w diecezji sandomierskiej dnia 3 czerwca 1957 r., równocześnie wyznaczając mu stolicę tytularną Panitańską. Sakrę biskupią przyjął dnia 28 lipca 1957 r. w katedrze sandomierskiej z rąk ówczesnego ordynariusza diecezji bpa J. Lorka. Otrzymał nominację na wikariusza generalnego i z biegiem czasu przejmował faktycznie ster rządów diecezją, przy słabnącym na zdrowiu ordynariuszu, otaczając go prawdziwie synowskim szacunkiem.

5. BISKUP WALENTY WÓJCIK (1961-1990)

Urodził się 9 września 1914 roku w Byszówce, jako syn Walentego i Franciszki. świadectwo dojrzałości otrzymał w Gimnazjum Kurii Diecezjalnej w 1934 roku. W tym samym roku został przyjęty do Wyższego Seminarium Duchownego w Sandomierzu.

11 czerwca 1939 roku otrzymał święcenia kapłańskie i został skierowany do pracy w parafii Bidziny. Z powodu wakansu par. Przybysławice pełnił w niej funkcję administratora. 14 lutego 1940 roku otrzymał administraturę tymczasową w par. Bliżyn. Pracował tu do czerwca 1941 roku, kiedy to został skierowany do par. NSJ w Skarżysku Kamiennej.

W grudniu 1945 roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, gdzie otrzymał stopień doktora. Następnie powrócił do Sandomierza i objął funkcję profesora i prefekta WSD w Sandomierzu oraz notariusza, a następnie sędziego Sądu Biskupiego.

26 października 1960 roku Papież Jan XXIII mianował ks. W. Wójcika biskupem pomocniczym diecezji sandomierskiej. Sakrę biskupią przyjął w bazylice katedralnej w Sandomierzu dnia 2 lutego 1961 roku z rąk ks. biskupa Jana Kantego Lorka.

Brał udział w I i II sesji Soboru Watykańskiego II. Od 1966 roku miał miejsce w gremiale kapituły sandomierskiej, której przewodniczył jako dziekan od roku 1977 do dnia swojej śmierci. Po śmierci ks. biskupa Piotra Gołębiowskiego został wybrany wikariuszem kapitulnym i pełnił tę funkcję od 3 listopada 1980 r. do 1 kwietnia 1981 r.

Zmarł dnia 22 listopada 1990 roku. Pogrzeb odbył się w sandomierskiej bazylice katedralnej 24 listopada 1990 roku. Ciało ks. biskupa Walentego Wójcika złożono w podziemiach bazyliki katedralnej.

6. BISKUP STANISŁAW ADAM SYGNET (1976-1985)

Ksiądz Biskup Stanisław Adam Sygnet urodził się w Krępie Kościelnej, dnia 6 września 1924 roku, jako syn Jana i Zofii z Karbowiaków. Szkołę średnią ukończył w Radomiu, uzyskując w roku 1947 świadectwo dojrzałości w Liceum Ogólnokształcącym im. T. Chałubińskiego. W 1952 roku z rąk biskupa Franciszka Jopa przyjął święcenia kapłańskie. Skierowany do pracy duszpasterskiej szczególnie wiele sił poświęcił umiłowanej przez siebie parafii Najświętszego Serca Jezusowego w Ostrowcu świętokrzyskim, pełniąc jednocześnie funkcję prefekta szkół średnich i podstawowych. Po 5 latach pracy wikariusza podjął dalsze studia w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, które ukończył na Wydziale Teologicznym w 1961 roku, specjalizując się z zakresu teologii moralnej. Po studiach prowadził wykłady w Seminarium Duchownym w Sandomierzu od 1962 roku, w którym pełnił funkcję prefekta, wicerektora, a następnie został mianowany rektorem (1973-1976). 20 września 1976 roku otrzymał nominację Stolicy Apostolskiej na Biskupa Pomocniczego Diecezji Sandomierskiej. Sakrę biskupią przyjął w dniu 24 października w Bazylice Katedralnej w Sandomierzu. Po sakrze został wikariuszem generalnym diecezji. Do końca życia był bardzo czynny. Jego praca kapłańska była ukierunkowana na duszpasterstwo. Odszedł do Boga 1 listopada 1985 roku, w 61 roku życia, w 33 roku kapłaństwa i po 9 latach biskupiego posługiwania.

7. BISKUP ADAM ODZIMEK (1985-1992)

Urodzony 7 października 1944 roku w Radomiu w rodzinie robotniczej z ojca Piotra i matki Janiny z Kępczyńskich. Ukończywszy Liceum Ogólnokształcące im. Wł. Syrokomli, w r. 1962 wstąpił do Seminarium w Sandomierzu. Studia filozoficzne przerwała dwuletnia służba wojskowa. Dnia 31 maja 1969 roku ks. bp Piotr Gołębiowski w katedrze sandomierskiej udzielił mu święceń przezbiteratu. Przez trzy lata był wikariuszem w parafiach: Bardzice, Szewna, Białaczów, Skarżysko Kamienna. W latach 1972-74 odbywał studia specjalistyczne na KUL, uzyskując licencjat z teologii biblijnej, a 8 czerwca 1978 r. obronił pracę doktorską. Od tegoż roku był profesorem Nowego Testamentu w Seminarium Sandomierskim. W latach 1980-84 ks. dr Adam Odzimek studiował na Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, gdzie uzyskał licencjat nauk biblijnych. Po powrocie do kraju kontynuował wykłady z zakresu biblistyki w Seminarium Sandomierskim, gdzie otrzymał funkcję opiekuna biblioteki.

25 kwietnia 1985 r. ks. dr Adam Odzimek został ogłoszony jako biskup pomocniczy Diecezji Sandomiersko-Radomskiej. Od 25 marca 1992 roku, po nowym podziale administracyjnym diecezji, został biskupem pomocniczym Diecezji Radomskiej.

8. BISKUP MARIAN KAZIMIERZ ZIMAŁEK (1987-2008)

Biskup Marian Zimałek urodził się 9 maja 1931 r. we wsi Maków, par. Skaryszew z ojca Józefa i Tekli ze Smałzów. Szkołę podstawową ukończył w Małęczynie. Następnie uczęszczał do gimnazjum im. Kochanowskiego w Radomiu. W 1948 r. wstąpił do Niższego Seminarium Duchownego w Sandomierzu, gdzie otrzymał świadectwo maturalne. Studia seminaryjne rozpoczął w 1950 r. święcenia kapłańskie przyjął dnia 29 maja 1955 r. w katedrze sandomierskiej z rąk ks. bpa Jana Kantego Lorka. Jako neoprezbiter został skierowany na studia prawa kanonicznego w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie uzyskał doktorat w 1959 r. Następnie mianowano go natariuszem Sądu Biskupiego i prefektem młodzieży szkół średnich w Sandomierzu. Był również dyrektorem Wydziału Duszpasterstwa i rektorem kościoła świętego Ducha. Od 1972 r. pełni funkcję profesora, w 1973 roku mianowany wicerektorem, a trzy lata później rektorem WSD w Sandomierzu. Działał również jako moderator Diecezjalnego Ośrodka Powołań, był egzaminatorem prosynodalnym i sędzią Sądu Biskupiego. W 1976 roku wszedł do Kapituły Katedralnej Sandomierskiej jako kanonik gremialny. Pełnił funkcję konsultora Trybunału Prymasowskiego, jest członkiem diecezjalnej Rady Kapłańskiej i Kolegium Konsultorów.

30 kwietnia 1987 r. ks. dr Marian Zimałek został ogłoszony biskupem pomocniczym Diecezji Sandomiersko-Radomskiej ze stolicą tytularną Isola. Jako hasło biskupie obrał słowa: "spem alere - ożywiać nadzieję". Konsekracji dokonał Prymas Polski ks. Józef Kardynał Glemp, w Radomiu 8 maja 1987 r. Po przyjęciu sakry został Wikariuszem Generalnym.

25 marca 1992 r. przeniesiony do diecezji sandomierskiej na stanowisko biskupa pomocniczego. Od dnia 25 marca do 28 kwietnia 1992 roku pełnił obowiązki Administratora Apostolskiego diecezji sandomierskiej. Po przekazaniu rządów diecezji ks. Biskupowi Wacławowi Świerzawskiemu zgodnie z nominacją z dnia 25 marca 1992 roku podjął obowiązki biskupa pomocniczego diecezji sandomierskiej. Od 29 grudnia 2007 roku na emeryturze. Zmarł 12 listopada 2008 roku.

9. BISKUP EDWARD MARIAN FRANKOWSKI (OD 1992)

Biskup Edward Marian Frankowski - biskup pomocniczy diecezji sandomierskiej; ur. 15 VIII 1937, Kępa Rzeczycka k. Stalowej Woli; wykszt.: Wyższe Seminarium Duchowne w Przemyślu, Katolicki Uniwersytet Lubelski: magister teologii pastoralnej (1975), doktor nauk społecznych (2005).

Działalność duszpasterska: święcenia kapłańskie - 1961. Wikariusz: Hyżne k. Rzeszowa (od 1961), Jasło (od 1963); proboszcz: Stalowa Wola Południe (od 1967), Stalowa Wola św. Floriana (od 1975), Stalowa Wola par. Matki Bożej Królowej Polski (1978-92). Pełnione funkcje: członek Komisji Episkopatu Polski "Iustitia et Pax" (od 1994); członek Rady Episkopatu Polski do spraw Rodziny (od 1996). Sakra biskupia - 1989, dewiza biskupia: "Christus vincit" (Chrystus zwycięża). Nominacje biskupie: biskup tytularny Tigamibena, biskup pomocniczy diecezji przemyskiej (1989), biskup pomocniczy diecezji sandomierskiej (od 1992).

Działalność społeczna: bronił praw ludzi pracy, szczególnie podczas strajku w 1988 w Hucie Stalowa Wola, jako duszpasterz ludzi pracy organizował pomoc i obronę działaczy opozycji represjonowanych przez władze komunistyczne, szczególnie w stanie wojennym; wspierał tworzącą się "Solidarność" w Hucie Stalowa Wola i w Regionie Ziemia Sandomierska, kapelan NSZZ "Solidarność" (1980-92). Represjonowany przez władze PRL. Instytut Pamięci Narodowej w 2004 przyznał mu status pokrzywdzonego przez system komunistyczny. W Stalowej Woli inspirował społeczne inicjatywy, m.in. w 1982 pierwsze wybory samorządowe w blokach mieszkalnych, zakładał i organizował Studium o Rodzinie, Ośrodek Kultury Chrześcijańskiej, Klub Inteligencji Katolickiej, Towarzystwo Przyjaciół KUL, Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej. Jako biskup pomocniczy diecezji sandomierskiej organizował zespoły synodalne w ramach II Polskiego Synodu Plenarnego i parafialne oddziały Akcji Katolickiej.

Działalność naukowo-dydaktyczna: wykładowca socjologii religii i katolickiej nauki społecznej w Wyższym Seminarium Duchownym i Instytucie Teologicznym w Sandomierzu oraz katolickiej nauki społecznej na Wydziale Zamiejscowym Nauk o Społeczeństwie KUL w Stalowej Woli. Twórca i organizator Filii Wydziału Nauk Społecznych KUL w Stalowej Woli (obecnie Wydział Zamiejscowy Nauk o Społeczeństwie KUL w Stalowej Woli), gdzie organizował także liczne sesje popularno-naukowe oraz powołał ośrodek formacji świeckich liderów katolickich.

Publikacje: "Rekolekcje dla ludzi pracy" (1997), "Społeczne uwarunkowania postaw religijnych młodzieży szkół średnich" (2004), "Życie religijne w rodzinach diecezji sandomierskiej" (2005), "Religijność katolików diecezji sandomierskiej" (2006), ponad sto artykułów na tematy społeczno-religijne.

Inne: organizator Instytutu Wyższej Kultury Religijnej w Stalowej Woli, Uniwersytetu Robotniczego w Stalowej Woli, Studium Katolickiej Nauki Społecznej w Stalowej Woli; Katolickich Uniwersytetów Ludowych w diecezji. Odznaczenia: m. in.: Honorowy Obywatel Stalowej Woli (1992), Honorowy Członek NSZZ "Solidarność" (1995), Order Społecznej Fundacji Pamięci Narodu Polskiego "Polonia Mater Nostra Est" (2001), Nagroda redakcji "Powściągliwość i Praca" - "Bóg Zapłać" (2003), Złoty Medal Związku Oficerów Rzeczpospolitej Polskiej im. Marszałka J. Piłsudskiego przyznany przez Światową Federację Polskich Kombatantów (2005), Medal Wdzięczności Polonii "Gaude Mater Polonia" (2004), Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (2006). (Biogram sporządzany do "Kto jest kim - Polska", wyd. PAP)