Rady ewangeliczne, oparte na nauce i przykładzie Chrystusa-Nauczyciela, są darem Bożym, który Kościół otrzymał od Pana i z Jego woli ustawicznie je zachowuje (kan. 575). Życie konsekrowane przez profesję rad ewangelicznych jest trwałą formą życia, w której wierni pod działaniem Ducha Świętego naśladując dokładniej Chrystusa, oddają się całkowicie umiłowanemu nade wszystko Bogu (kan. 573).

Bardzo liczne są w Kościele instytuty życia konsekrowanego, które posiadają różne dary, według udzielonej im łaski naśladując dokładnie Chrystusa: czy to modlącego się, czy głoszącego Królestwo Boże, czy czyniącego ludziom dobrze, czy też obcującego z nimi w świecie, zawsze jednak wypełniającego wolę Ojca (kan. 577). Wielość historycznych form życia konsekrowanego w Kościele można porównać do drzewa o wielu gałęziach, które tkwi korzeniami w Ewangelii i przynosi obfite owoce w każdej epoce życia Kościoła. Ojciec Święty w Adhortacji Apostolskiej "Vita consecrata" komentuje: "Jakież to niezwykłe bogactwo!"¹.

Chcemy dzisiaj, idąc niejako po śladach tego dokumentu, przyjrzeć się bogactwu form i charyzmatów życia konsekrowanego, obecnych w życiu Kościoła Sandomierskiego. Życzeniem Księdza Biskupa było, aby mówiąc o tym, co jest, powiedzieć także o tym, czego nie ma, tak aby nasze dziękczynienie za dar powołania było jednocześnie refleksją, było spojrzeniem na dziś, ale spojrzeniem, które już wybiega w przyszłość, a ceniąc to, co jest i radując się tym, co jest, nie zamyka się na to, co przyjść może.

I. Stan dziewic poświęconych Bogu, pustelnicy, wdowy (VC, 7)

Ojciec Święty pisze: "radością napawa fakt, że znów rozkwita dziś starożytny stan dziewic Bogu poświęconych"². Dziewice konsekrowane przez Biskupa łączą się szczególną więzią z Kościołem lokalnym, któremu służą z poświęceniem, chociaż pozostają w świecie. Żyjąc osobno lub wespół z innymi są szczególnym znakiem przyszłego życia. Oficjalnie nie mamy jeszcze w Diecezji dziewic konsekrowanych, ale są osoby zainteresowane tą formą życia.

Pustelnicy i pustelnice, należący do starożytnych Zakonów lub do nowych Zgromadzeń, czy też podlegający bezpośrednio Biskupowi, przez zewnętrzne i wewnętrzne oderwanie od świata, świadczą o przemijalności doczesnego życia, a przez post i pokutę dają świadectwo, że nie samym chlebem żyje człowiek³. Ta forma życia jest wezwaniem dla całej wspólnoty kościelnej, aby nie traciła nigdy z oczu najwyższego powołania, które polega na nieustannym przebywaniu z Panem. W lasach, na terenie parafii Beszowa żyje pustelnik. Także na terenie Diecezji mamy piękną i zabytkową Pustelnię Złotego Lasu, można więc żywić nadzieję, że w łaska Boża w przyszłości zadziała i w tym względzie, ale już teraz winna wpływać na nas, abyśmy umieli, jak Jezus, udawać się często "na miejsce osobne".

Dalej, w tym samym numerze Adhortacji, Ojciec Święty pisze: "Ostatnio odrodziła się też praktyka konsekracji wdów, znana od czasów apostolskich oraz wdowców". Osoby te, składając wieczysty ślub czystości, konsekrują swój stan życia, aby poświęcić się modlitwie i służbie Kościołowi. Czcigodni Ojcowie, ale i też i my, siostry, spotykamy się jakże często z pytaniami ludzi o sposoby udoskonalania życia religijnego. Możemy tym wiernym, podpowiadać też taką formę szczególniejszego oddania się Bogu i Kościołowi.

II. Instytuty oddane całkowicie kontemplacji (VC, 8)

Instytuty oddane bez reszty kontemplacji, złożone z kobiet lub mężczyzn, są chwałą Kościoła i źródłem niebieskich łask. Ich członkowie naśladują swoim życiem i misją Chrystusa modlącego się⁴. Wspólnoty te, rzadko zauważane na co dzień, a tak ważne dla Kościoła, są w dzisiejszym świecie centrum modlitwy, ofiary oraz pełnej najwyższej miłości służby Bogu i bliźnim. W Liście Pasterskim na tegoroczny Dzień Życia Konsekrowanego⁵ Nasz Biskup, Andrzej Dzięga, Przewodniczący Komisji KEP ds. IŻK i SŻA, przypomniał nam jak "szczególnie silne" jest świadectwo życia ukrytego, ofiarowanego Bogu i ludziom, poprzez zamknięcie w klasztorach klauzurowych i kontemplacyjnych. Na terenie Diecezji Sandomierskiej brak jest klasztoru kontemplacyjnego. Na ten brak zwrócono uwagę podczas trwania Drugiego Synodu Diecezji Sandomierskiej. W dokumencie tegoż Synodu, w dziale odnoszącym się do życia konsekrowanego, umieszczono odpowiedni zapis, a stwierdzenie braku, zakończono wezwaniem "do działań i modlitwy o jego obecność"⁶.

III. Życie konsekrowane oddane dziełom apostolskim (VC, 9)

Liczne są postaci życia zakonnego, w których niezliczone rzesze ludzi, wyrzekłszy się świata, konsekrowały się Bogu poprzez publiczną profesję rad ewangelicznych, zgodnie z określonym charyzmatem i w ramach trwałej formy życia wspólnego, pragnąc na różne sposoby pełnić apostolską służbę dla dobra Ludu Bożego⁷. Należą tu w ogólności zgromadzenia zakonne męskie i żeńskie oddające się działalności apostolskiej i misyjnej oraz wielorakim dziełom miłości chrześcijańskiej. Ta działka jest najobficiej zagospodarowana przez osoby konsekrowane w naszej Diecezji.

1. Instytuty męskie

a) Zakony męskie

Na terenie naszej Diecezji są obecne cztery zakony męskie: dwa z rodziny św. Franciszka z Asyżu - Zakon Braci Mniejszych [OFM] i Zakon Braci Mniejszych Kapucynów [OFMCap] oraz Zakon Braci Kaznodziejów [OP] i Zakon Przenajświętszej Trójcy [od wykupu niewolników - OSST]⁸.

Franciszkanie przyjmując Ewangelię za pierwszą regułę życia niosą światu pokój i dobro, radość chrześcijańską, prostotę i braterstwo ze wszystkimi ludźmi⁹. W naszej Diecezji pracuje 22 franciszkanów: Braci Mniejszych tradycyjnie zwanych Ojcami Bernardynami jest siedmiu, a Braci Kapucynów piętnastu. Ponadto w rozwadowskim klasztorze przygotowuje się do życia zakonnego 31 postulantów.

Dominikanie, ze swoim hasłem "Kontemplować i przekazywać innym owoce kontemplacji", podejmują próbę dotarcia ze Słowem Bożym wszędzie tam, gdzie nie jest ono znane. Charyzmatem dominikańskim ubogaca naszą diecezję 16 Dominikanów prowadząc parafię w Tarnobrzegu i duszpasterstwo przy kościele klasztornym w Sandomierzu oraz kapelanię u Sióstr Dominikanek w Wielowsi.

Zakon Trynitarzy opiera swą duchowość na kulcie Trójcy Przenajświętszej oraz na zbawczej misji Chrystusa. Powołany został do opieki nad chrześcijanami popadającymi w niewolę. Trynitarze prowadzą dzieło ewangelizacji wśród więźniów, chorych, ubogich. W naszej Diecezji mamy jednego Ojca Trynitarza; i tak to nie jest źle, bo w Polsce jest tylko dwóch (przynajmniej tak było do niedawna). Jednakże w Krakowie, pod kierunkiem O. Mariusza Cywki, poznaje ten charyzmat liczny zastęp młodzieży zakonnej.

b) Zgromadzenia męskie

W Diecezji Sandomierskiej prowadzą swoją działalność apostolską 4 Zgromadzenia męskie.

Zgromadzenie Świętego Michała Archanioła [CSMA]. Duchowość Zgromadzenia streszczają hasła: "Któż jak Bóg!" oraz "Powściągliwość i praca". Księża Michalici zajmują się wychowaniem dzieci i młodzieży, prowadząc oratoria i ośrodki wychowawcze. Wspólnota ze Stalowej Woli prowadzi takie Oratorium. Łącznie na dwóch placówkach parafialnych (Stalowa Wola i Nowa Słupia) pracuje 13 Księży Michalitów.

Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej [OMI]. Działalność apostolska wyrażona hasłem: "Pan posłał mnie głosić Ewangelię ubogim" skierowana jest do najbardziej opuszczonych. Pracę charakteryzuje duchowość chrystocentryczna, a ideał Misjonarza Oblata uosabia Maryja. Misjonarze Oblaci pracują w Sanktuarium Relikwii Krzyża Świętego; tam też jest nowicjat Zgromadzenia. Wspólnota Oblacka liczy 10 ojców i braci zakonnych oraz 23 nowicjuszy.

Zgromadzenie Księży Najświętszego Serca Jezusowego [SCJ]. Charyzmat sercański wyraża się w oddawaniu czci Najświętszemu Sercu Jezusa i wynagradzaniu Bogu za grzechy. Księża Sercanie starają się łączyć głębokie życie modlitwy z działalnością apostolską, której rysem zasadniczym jest idea wynagradzania Bogu za brak miłości w świecie. W naszej Diecezji pracuje - w dwóch parafiach - 7 Sercanów. Dwaj są kapelanami u Sióstr (Rodziniarek w Ostrowcu i Józefitek w Radnej Górze).

Zgromadzenie Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa [CR]. W duchowości zgromadzenia wyraźnie rysuje się aspekt dążenia do zmartwychwstania przez głoszenie Misterium Paschalnego, a w działalności apostolskiej - praca duszpasterska i wychowawcza. Placówkę parafialną przy Sanktuarium Maryjnym w Sulisławicach prowadzi trzech Księży Zmartwychwstańców.

c) Stowarzyszenia Życia Apostolskiego (VC, 11)

Kan. 731 stanowi, że "Do instytutów życia konsekrowanego dochodzą stowarzyszenia, których członkowie realizują własny cel apostolski stowarzyszenia i prowadzą życie braterskie we wspólnocie". Podejmują oni także praktykowanie rad ewangelicznych. Ojciec Święty w VC podkreśla, że "należy ochraniać i umacniać specyfikę tej formy życia, która w ciągu wieków wydała tak wiele owoców świętości i apostolstwa, zwłaszcza na polu działalności charytatywnej i misyjnej".

Ludowi Bożemu Kościoła Sandomierskiego dane jest też doświadczać duchowych owoców tej formy życia konsekrowanego, a dzieje się to dzięki posłudze Zgromadzenia Księży Misjonarzy Świętego Wincentego a Paulo [CM] i Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego - Księży Pallotynów [SAC].

Charyzmatem Księży Misjonarzy jest głoszenie Ewangelii ubogim na wzór Chrystusa, które realizują szczególnie poprzez prowadzenie misji i rekolekcji parafialnych oraz wspomaganie duchownych i świeckich w zdobywaniu właściwej formacji. Jeden z Księży Misjonarzy jest kapelanem Sióstr Miłosierdzia.

4 Księży Pallotynów pracuje w Sandomierzu prowadząc parafie i posługujac chorym w pobliskim szpitalu. Głównymi elementami duchowości pallotyńskiej są: patrocentryzm, apostolskość, prymat ducha i miłości, misyjność, wspólnotowość.

Łącznie na terenie Diecezji pracuje 69 kapłanów zakonnych, ośmiu braci zakonnych, formuje się 23 nowicjuszy i 31 postulantów. Przynależą oni do: 4 zakonów, 4 zgromadzeń zakonnych i 2 stowarzyszeń życia apostolskiego; wszystkie zaś są kleryckie i habitowe.

2. Instytuty żeńskie

Na terenie Diecezji Sandomierskiej obecnych jest 17 zgromadzeń zakonnych i 1 stowarzyszenie życia apostolskiego: 15 habitowych i 3 niehabitowe. Liczba domów 50, sióstr ogółem 420. Nowicjuszek jest 15, a postulantki są dwie.

a) Zgromadzenia

Wśród Zgromadzeń żeńskich dominuje charyzmat i duchowość franciszkańska. Do tej rodziny należą: Zgromadzenia Honorackie, czyli: Siostry Służki NMP Niepokalanej [SNMPN], Siostry Najświętszego Imienia Jezus [SCNJ], Sługi Jezusa [AI] i Córki Matki Bożej Bolesnej [CMBB]; oraz: Córki św. Franciszka Serafickiego [CFS], Siostry Franciszkanki Rodziny Maryi [RM], Siostry św. Józefa [CSSJ] i Siostry Sercanki [SSCJ]. W sumie 236 sióstr.

Charyzmat św. Dominika oraz Sługi Bożej M. Kolumby Białeckiej, aby przekazywać prawdę Ewangelii najuboższym, realizuje w Diecezji Zgromadzenie Sióstr św. Dominika [OP]. Dominikanek jest 35.

Charyzmat bł. Edmunda Bojanowskiego, charakteryzujący się przede wszystkim służbą dzieciom, ubogim i chorym, realizuje 55 Sióstr Służebniczek: 27 ze Zgromadzenia Bogarodzicy Dziewicy Niepokalanie Poczętej [BDNP] (Służebniczki Dębickie) i 28 ze Zgromadzenia Najświętszej Maryi Niepokalanie Poczętej (Służebniczki Starowiejskie).

Zgromadzenie Sióstr Bożej Opatrzności [SDP] ubogaca naszą Diecezję realizowaniem przykazania miłości Boga i bliźniego w duchu całkowitego zawierzenia Opatrzności Bożej. Swoją posługą w sposób szczególny obejmują sieroty i upadłe dziewczęta prowadząc zakłady i inne placówki opiekuńczo-wychowawcze. W dwóch wspólnotach jest 25 sióstr.

Podobny charyzmat reprezentują duchowe córki bł. Marii Karłowskiej, Siostry Pasterki od Opatrzności Bożej [CSDP], które pod hasłem: "Szukać i zbawiać to, co zginęło", otaczają swoją troskliwą miłością dziewczęta i kobiety słabe moralnie. W naszej Diecezji pracują 3 siostry.

Cenny wkład w różnorodność charyzmatów życia konsekrowanego wnosi Zgromadzenie Sióstr Służebnic Najświętszej Maryi Panny Niepokalanej obrządku bizantyjsko-ukraińskiego. Siostry Służebnice chcą tworzyć wspólnoty miłości. Duchowość Zgromadzenia oparta jest na nauce teologicznej wschodnich Ojców Kościoła i na bizantyjsko-ukraińskiej tradycji religijnej. Wspólnota liczy 23 siostry. Siostry prowadzą specjalistyczny szpital i dom opieki dla osób niepełnosprawnych w Janowie Lubelskim.

Ideały apostolatu wg św. Wincentego Pallotiego realizuje także wspólnota żeńska, czyli Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Apostolstwa Katolickiego [SAC]. W Rudniku n. Sanem pracuje 5 sióstr. W odróżnieniu od Zgromadzenia Księży Pallotynów, Siostry Pallotynki są zgromadzeniem zakonnym.

b) Stowarzyszenie Życia Apostolskiego

Stowarzyszenia Życia Apostolskiego mają także swoje reprezentantki w żeńskiej rodzinie konsekrowanej na terenie naszej Diecezji. Jest nim Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo. Siostry Szarytki służą Chrystusowi w chorych i ubogich. Oprócz trzech rad ewangelicznych składają dodatkowy, czwarty ślub: służba ubogim. W pięciu wspólnotach jest 25 sióstr.

c) Nowe formy życia konsekrowanego (VC, 12)

Nieprzemijająca młodość Kościoła przejawia się także i dzisiaj: w ostatnich dziesięcioleciach, po Soborze Watykańskim II, pojawiły się nowe lub odnowione formy życia konsekrowanego. W wielu wypadkach są to instytuty podobne do już istniejących, ale powstałe pod wpływem nowych bodźców duchowych i apostolskich. Te nowe formy, powstające obok form znanych od dawna, świadczą o tym, że ideał wspólnoty apostolskiej oraz charyzmaty założycielskie zachowują w pełni swą atrakcyjność także dla obecnego pokolenia¹⁰.

Mamy szczęście być uczestnikami tego działania Ducha Bożego, albowiem na terenie naszej Diecezji są dwa nowopowstałe zgromadzenia zakonne, a są nimi: Zgromadzenie Sióstr Świętej Jadwigi Królowej Służebnic Chrystusa Obecnego [CHR] i Wspólnota Niepokalanej Matki Wielkiego Zawierzenia [CF].

Siostry św. Jadwigi podejmują posługę w pracy ewangelizacyjnej Kościoła przez wspomaganie duszpasterzy w przekazaniu wiary katechumenom i w liturgicznej formacji laikatu. Centrum duchowości jest Chrystus obecny i działający w Liturgii. Aprobatę Biskupa Diecezjalnego otrzymały Siostry w 1990 roku. Wspólnotę w Sandomierzu tworzą 4 siostry i pięć nowicjuszek.

Siostry Zawierzanki to wspólnota kontemplacyjno-apostolska z wieczystą adoracją Najświętszego Sakramentu oraz z mocnym akcentem liturgicznym i formacją duchową opartą o ćwiczenia ignacjańskie. Posługiwanie apostolskie polega głównie na towarzyszeniu rekolektantom. Wspólnota w naszej diecezji składa się z 4 sióstr. W tym roku przypada 10 rocznica zatwierdzenia na prawie diecezjalnym, jako Stowarzyszenia religijnego o charakterze publicznym ubiegającego się o zatwierdzenie, jako habitowe zgromadzenie zakonne.

IV. Instytuty świeckie (VC, 10)

Do nowych form życia konsekrowanego zalicza Ojciec Święty także Instytuty świeckie. Członkowie Instytutów świeckich pragną przeżywać swoją konsekrację Bogu w świecie. Poprzez syntezę świeckości i konsekracji dążą do przemiany świata od wewnątrz mocą Błogosławieństw. Zapewniają one Kościołowi skuteczną obecność w społeczeństwie¹¹. Tej formy życia brak na razie w naszej wspólnocie diecezjalnej.

Istniejące zaś na terenie naszej Diecezji Trzecie Zakony: Franciszkański i Dominikański oraz o Wspólnota "Chleb życia", są Stowarzyszeniami wiernych, "których członkowie żyjąc w świecie uczestniczą w duchu jakiegoś instytutu, pod kierownictwem tego instytutu prowadzą życie apostolskie i zdążają do chrześcijańskiej doskonałości, nazywają się trzecimi zakonami lub przyjmują inną odpowiednią nazwę" (kan. 303), więc prezentacja tychże wykraczałaby poza ramy życia konsekrowanego.

Ważną rolę odgrywają także kleryckie instytuty świeckie, w których kapłani należący do prezbiterium diecezjalnego oddają się w sposób szczególny Chrystusowi poprzez praktykę rad ewangelicznych. W naszej Diecezji, 8 XII 2001 roku, została erygowana Wspólnota Kapłanów Chrystusa Paschalnego¹². Celem statutowym Wspólnoty jest posługiwanie formacyjne wobec kandydatów do kapłaństwa i kapłanów, szerzenie duchowości liturgicznej, praktykowanie rad ewangelicznych i braterstwa sakramentalnego.

Tyle o różnorodnej obecności charyzmatów życia konsekrowanego w Kościele Sandomierskim. Jak nietrudno zauważyć, w panoramie tej, dominują instytuty zakonne. "Temat jest jednym z najpiękniejszych wśród wszystkich, jakimi przemówiła do nas i stale przemawia Ewangelia"¹³. Na zakończenie tego krótkiego przedłożenia o osobach konsekrowanych, pragnę jeszcze podać liczbę powołań zakonnych z terenu naszej Diecezji¹⁴.

W świątyni mojego życia,
w miejscu świętym,
składam wyznanie gotowości,
a Pan, który miłuje każdego
niech rozstrzyga o rozmiarach,
o wielkości, o głębokości dzieła.
Oto jest czas, w którym wszystko
może się stać według jego słowa¹⁵.

Niech Pan będzie uwielbiony za wielkie rzeczy, których w nas dokonał. Dziękujmy Mu dzisiaj za dar powołania zakonnego, za dar powołania każdego i każdej z nas.