(na podstawie formularza Mszy o Najświętszej Maryi Pannie od Wyzwolenia
z Collectio Missarum de Beata Maria Virgine[1]

Wstęp

Artykuł ma na celu pokazać, w jaki sposób funkcjonuje kwestia wstawiennictwa Maryi w tekstach Pisma świętego umieszczonych w formularzu mszalnym Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia ze Zbioru Mszy o Najświętszej Maryi Pannie[2]. W trakcie wywodu rozpatrzone zostaną czytania w takiej kolejności, w jakiej znajdują się w Lekcjonarzu do Zbioru Mszy o Najświętszej Maryi Pannie[3]: Pierwsze czytanie (1), Psalm responsoryjny (2), Aklamacja Alleluja z wersetem przed Ewangelią (3) oraz Ewangelia (4). Analiza poprzedzona zostanie wskazaniem syntagmy wybranej z danego tekstu czytania. Następnie przeprowadzona zostanie hermeneutyka tekstów biblijnych. Składać się będzie z następujących etapów: struktura tekstu, egzegeza, teologia tekstu oraz aspekt maryjny.

Wnioski z analiz oraz refleksje teologiczno-pastoralne zostaną umieszczone w wieńczących artykuł Logosie (5) – ukazującym prawdy o wstawiennictwie Maryi zawarte w rozpatrywanym formularzu oraz Ethosie (6) – prezentującym przełożenie tych prawd na duchowe życie wiernych.

1. Pierwsze czytanie – „Dobrze zasłużyłaś się Izraelowi, i spodobało się to Bogu”[4]

W owych dniach arcykapłan Joakim i Rada Starszych Izraela, która mieszkała w Jerozolimie, przybyli obejrzeć dobrodziejstwa, które Pan wyświadczył Izraelowi, oraz zobaczyć Judytę i złożyć jej życzenia pokoju. A gdy przyszli do niej, wszyscy jednomyślnie wysławiali ją i mówili:

„Tyś wywyższeniem Jeruzalem, tyś chlubą wielką Izraela, tyś wielką dumą naszego narodu. Tyś wszystko to ręką swoją uczyniła, dobrze zasłużyłaś się Izraelowi, i spodobało się to Bogu. Niech cię Pan wszechmogący błogosławi na wieczne czasy”.

A cały lud odpowiedział: „Niech tak będzie”.

Judyta zaś powiedziała: „Bogu memu chcę zaśpiewać pieśń nową: Panie, jesteś wielki i przesławny, przedziwny w sile swojej i niezwyciężony. Niech Ci służy wszelkie Twoje stworzenie, bo Ty rzekłeś, i stało się. Tyś posłał Twego ducha, a on zbudował wszystko, i nie ma nikogo, kto by się sprzeciwił Twemu głosowi”[5].

1.1. Struktura tekstu

Całość Księgi Judyty należy do deuterokanonicznych Ksiąg Starego Testamentu i dzieli się na dwie części. Pierwsza (Jdt 1-7) traktuje o przygotowaniach Asyryjczyków do walki z Żydami, druga (Jdt 8-16) opisuje wyzwolenie Żydów za pośrednictwem Judyty. Rozważany fragment (Jdt 15,8-10; 16,13-14) przynależy do formularza Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia jako pierwsze czytanie[6]. Zaliczany jest do drugiej części tej Księgi i dzieli się na trzy odsłony: gratulacje złożone Judycie (15,8-13), jej pieśń dziękczynna (15,14-16,17) i uroczystości w Jerozolimie (16,8-13)[7]. Całość Księgi jest zbudowana na zasadzie odwróconych chiazmów: pierwsza przedstawia wrogów Izraelitów, druga część koncentruje się na postępowaniu Judyty[8].

1.2. Egzegeza tekstu

Imię Judyta jest pochodzenia hebrajskiego i znaczy „Żydówka” (zob. Rdz 26,34)[9].

Do Betulii[10], rodzinnego miasta Judyty, przybywają władze z Jerozolimy (Joakim i Rada Starszych), aby uczcić Boga za: „dobrodziejstwa, które Pan wyświadczył” (w. 8) i Jego służebnicę Judytę[11]. Otrzymuje ona od nich trzy tytuły: „Tyś wywyższeniem Jeruzalem” (w. 9), „tyś chlubą wielką Izraela” (w. 9), „tyś wielką dumą naszego narodu” (w. 9). Uzasadnieniem tychże określeń jest czyn spełniony jej ręką[12]. Bóg upodobał sobie czyny Judyty, przeto sam sprawił, że plan Judyty się powiódł: „dobrze się zasłużyłaś Izraelowi, i spodobało się to Bogu” (w. 10). Z kolei Żydówka wysławia Boga za wielkie dzieła i Jego dobrodziejstwa śpiewając „pieśń nową” (w. 14)[13]. Judyta wielbi Boga: „Panie Ty jesteś wielki i przesławny, przedziwny w sile swojej i niezwyciężony” (w. 14). Bohaterka wychwala wielkość, wspaniałość i przedziwną moc Boga (por. Wj 15,11; 2 Sm 7,22; Ps 46 [47], 3; Dn 9,4) oraz opiewa Jego wszechmoc okazaną w stworzeniu: „Niech Ci służy wszelkie twoje stworzenie” (w. 14)[14]. Rozważany fragment pierwszego czytania mszalnego stanowi przypowieść, odnoszącą się do wszystkich czasów i wielorakich sytuacji zagrożenia, z których Bóg zawsze wyzwala[15]. Czyni to przez ludzi, w tym przypadku przez wyzwoleńczy czyn Judyty, który (za sprawą Boga) zapewnił Izraelowi wyzwolenie z niewoli.

1.3. Teologia tekstu

Zasadniczym wątkiem teologicznym tej części Księgi Judyty jest świadomość, że Opatrzność Boża w ciągu historii czuwała nad narodem wybranym. Chociaż Bóg wystawia swój lud na próbę, to go nie opuszcza i nie pozwala, by zginął[16]. Judyta swoim życiem głosi wiarę w wybawienie ludu Bożego z politycznych i militarnych trudności[17]. Na jej przykładzie Bóg pokazuje, iż posługuje się kobietą, aby była ona odpowiednim narzędziem w Jego rękach. Jest On bowiem wspomożycielem i oswobodzicielem uciśnionych (Jdt 9,11)[18]. Przez ten fakt Bóg objawia swoją mądrość i wszechmoc, dając przykład, że z najcięższego położenia potrafi wybawić swoich wybranych. Cała Księga Judyty, a zwłaszcza omawiany fragment jest nie tylko księgą pocieszenia[19], ale poucza o Bogu niosącym wyzwolenie nie tyle materialne, ile duchowe[20].

1.4. Aspekt maryjny tekstu

Na przykładzie Judyty Stary Testament pokazuje, że Bóg do spełnienia swoich planów posługuje się kobietą. Za to błogosławi ją Ozjasz: „Błogosławiona jesteś, córko przez Boga Najwyższego, spomiędzy wszystkich niewiast na ziemi, i niech będzie błogosławiony Pan Bóg, Stwórca nieba i ziemi, który cię prowadził, abyś odcięła głowę wodza naszych nieprzyjaciół. Twoja ufność nie zatrze się aż na wieki w sercach ludzkich wspominających moc Boga. Niech to sprawi tobie Bóg, abyś była wywyższona na wieki i ubogacona w dobra, bo nie szczędziłaś swego życia, gdy naród nasz był upokarzany, ale przeciwstawiłaś się naszej zagładzie, postępując prawą drogą przed Bogiem naszym” (Jdt 13,18-20). Widać w tych słowach podobieństwo do pozdrowienia anielskiego, które zanotował Łukasz. Przez analogię Maryja też odniosła zwycięstwo nad wrogiem całej ludzkości poprzez wypełnienie woli Bożej (Łk 1,38)[21].

Tradycja Kościoła od dawna dostrzega w Judycie typ Maryi, widząc w Niej przedstawicielkę nowego Ludu Bożego, która wiernie realizuje plany Boże. Judyta przygotowuje w Biblii postać Maryi, która odegrała znaczącą rolę w dziele odkupienia[22].

W omawianym tekście warto zaznaczyć, iż podobnie jak Judyta pokonała pogańskiego monarchę, tak Maryja pokonała wszelkie zło. Ona bowiem za łaską Boga jako Niepokalana Matka Syna Bożego pokonała szatana, odwiecznego węża (zob. Rdz 3,15; Ap 12), dając światu Zbawiciela, który przez swoją zbawczą śmierć zwyciężył wszelkie zło, niosąc ludziom duchowe wyzwolenie[23]. Słowa wypowiedziane przez arcykapłana i Radę Starszych pod adresem Judyty, w rozważanym tekście Kościół odnosi do wstawiennictwa Maryi. Jest to wstawiennictwo proegzystencjalne, uniwersalne i chrystologiczne[24].

Z kolei tytuły, które otrzymała Judyta: „Tyś wywyższeniem Jeruzalem” (w. 9), „tyś chlubą wielką Izraela” (w. 9), „tyś wielką dumą naszego narodu” (w. 9), liturgia Kościoła stosuje do Matki Zbawiciela[25]. Stąd w formularzach uroczystości i świąt maryjnych często występują czytania z Księgi Judyty[26].

2. Psalm responsoryjny – „Ujął się za swoim sługą Izraelem, pomny na swe miłosierdzie”[27]

Refren: Ludowi swemu litość okazałeś.

Wielbi dusza moja Pana

i raduje się duch mój w Bogu, Zbawicielu moim.

Bo wejrzał na uniżenie swojej Służebnicy.

Oto bowiem odtąd błogosławić mnie będą wszystkie pokolenia.

Refren.

Gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny,

a Jego imię jest święte.

Jego miłosierdzie z pokolenia na pokolenie

nad tymi, którzy się Go boją.

Refren.

Okazał moc swego ramienia,

rozproszył pyszniących się zamysłami serc swoich.

Strącił władców z tronu, a wywyższył pokornych.

Głodnych nasycił dobrami, a bogatych z niczym odprawił.

Refren.

Ujął się za swoim sługą, Izraelem,

pomny na swe miłosierdzie,

jak obiecał naszym ojcom,

Abrahamowi i jego potomstwu na wieki.

Refren.[28]

2.1. Struktura tekstu

Psalm międzylekcyjny omawianego formularza stanowi Kantyk maryjny[29] Magnificat, który można podzielić na trzy części. W pierwszej części (Łk. 1, 46-49) zawarte jest osobiste dziękczynienie Maryi wobec Boga: „gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmogący” (w. 49). Druga część (Łk 1,50-53) zamieszcza pochwałę Bożej Opatrzności[30] i ukazuje postawę Boga wobec Maryi. Wyraża się ona w miłosierdziu Pańskim: „Jego miłosierdzie przez wszystkie pokolenia” (w.50) świadczone ubogim i małym (zob.w.51-53). W trzeciej części (Łk 1,54-55), zwanej pochwałą Bożej wierności[31], odnajdujemy zrealizowane w Maryi biblijne obietnice uczynione Abrahamowi i jego potomstwu: „jak obiecał naszym ojcom, Abrahamowi i jego potomstwu na wieki” (w.55)[32].

2.2. Egzegeza tekstu

Maryja, podobnie jak królowa Estera[33], uczy modlitwy teocentrycznej: „wielbi dusza moja Pana i raduje się duch mój w Bogu, Zbawicielu moim” (w. 46-47). Kantyk ten nie tylko stanowi zwrot do Boga, ile raczej mówi o Bogu. Cały hymn jest przeniknięty Bogiem od końca w.48 aż do w.55, z wyjątkiem wersetu: „Oto bowiem odtąd błogosławić mnie będą wszystkie pokolenia” (w.48). Maryja w modlitwie wylicza przymioty Boga: świętego: „Jego imię jest święte” (w.49a), miłosiernego: „Jego miłosierdzie z pokolenia na pokolenie..” (w.50); „Pomny na swe miłosierdzie” (w.54a) i wszechmocnego: „Gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny (w.49)[34]. Modlitwa maryjna szczególnie sławi miłosiernego Boga za pomoc udzieloną Izraelowi: „Ujął się za swoim sługą Izraelem, pomny na swe miłosierdzie” (w.54) i dziękuje za osobiste łaski: „ Bo wejrzał na uniżenie swojej Służebnicy” (w.48). Bóg, którego wielbi Maryja, jest mocny. Ewangelista wylicza przymioty mocnego Boga: rozprasza pyszniących (por.w. 51), strąca władców z tronu, a wywyższa pokornych (por. w.52), głodnych nasyca dobrami, bogatych z niczym odprawia (por. w.53). Maryja ukazana jest tutaj jako wielbicielka Świętego, Miłosiernego i Mocnego Boga[35]. Modlitwa Maryi W kontekście czytania z księgi Estery nabiera nowego i szczególnego sensu. Zarówno Estera, jak i naród wybrany dostąpili miłosierdzia Pana. Stało się to dzięki wstawienniczej modlitwie Estery i Maryi do Boga Abrahama, Izaaka i Jakuba.

2.3. Teologia tekstu

Pieśń międzylekcyjna w zestawieniu z pierwszym czytaniem (Est 4,17) omawianego formularza ma podwójny wymiar. Po pierwsze brzmi ona jako wielkie dziękczynienie i uwielbienie Boga za wysłuchane modlitwy zanoszone przez królową Esterę do Boga w intencji narodu uciskanego przez króla perskiego Aswerusa[36]. Powtarzający się werset responsoryjny: „chwalmy na wieki miłosierdzie Pana” i następujące strofy kantyku dobrze harmonizują z nadzwyczaj trudną sytuacją, jaką przeżyła Estera ze swoim ciemiężonym ludem. Podobnie jak prześladowany naród, tak i Estera dostąpili miłosierdzia Pana, który: „ujął się za sługą swoim, Izraelem, pomny na miłosierdzie swoje” (por.1,54)[37].

Po drugie śpiew ten będący częścią Magnificat, ma swój charakter ponadczasowy. Znaczy to, że nie tylko może on wypływać z ust Maryi, ale także każdego wierzącego, który ufa Bożemu miłosierdziu. Wartość tej modlitwy, sławiącej Boże miłosierdzie, ma charakter nieprzemijający, a każdy, będący w potrzebie, może prosić o wstawiennictwo do miłosiernego Boga Matkę Miłosierdzia[38].

2.4. Aspekt maryjny tekstu

W omawianym formularzu: Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia zawarta jest pieśń, ukazująca osobistą relację Maryi do Boga, stąd jest ona szczególną modlitwą maryjną[39]. Maryja wychwala w niej Boga za Jego miłość i troskę wobec ludzi, wyrażającą się w okazywanym miłosierdziu[40]. Może to być nie tylko modlitwa Maryi, ale każdego wierzącego[41], który ufa miłosiernemu Bogu. Nic dziwnego, że ów Kantyk maryjny stał się wspólną modlitwą całego Kościoła[42]. Innymi słowy Magnificat jest nie tylko osobistą modlitwą Maryi, ale również modlitwą całego Kościoła[43].

Uniwersalność i nieprzemijalność Magnificat polega na tym, iż sławi on miłosierdzie Boga, które nigdy nie przemija i nie ustaje. Zatem modlitwa ta pozostaje w więzi z prośbą wstawienniczą Estery, psalmistą sławiącym miłosierdzie Pańskie oraz modlitwą wstawienniczą Matki Miłosierdzia z Kany Galilejskiej.

3. Aklamacja Alleluja z wersetem przed Ewangelią – „[…] spełnią się słowa powiedziane Tobie od Pana”[44]

Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.

Błogosławiona jesteś, Panno Maryjo, która uwierzyłaś,

że spełnią się słowa powiedziane Tobie od Pana.

Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja[45].

3.1. Hermeneutyka biblijna

Z hymnu Elżbiety ze sceny nawiedzenia śpiewa się przed Ewangelią jej błogosławieństwo wypowiedziane do Maryi: „Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana” (Łk 1,45)[46]. Słowa te wypowiedziane pod wpływem Ducha Świętego wychwalają wiarę Matki Pana. Elżbieta widzi w Maryi głęboko wierzącą Matkę przyszłego Mesjasza[47]. W wierze Maryi tkwi źródło Jej duchowej wielkości. Dzięki wierze Maryi wypełniła się w Niej tajemnica Wcielenia, łącznie ze wszystkimi zbawiennymi skutkami[48].

Jednym z nich to fakt Jej duchowej wolności. Bowiem na krzyżu Jezus (Ewangelia J 19,25-27 z omawianego formularza) dał Maryję ludzkości jako Matkę wolności duchowej. Zatem Kościół i jego wierzący wezwani są do życia w wolności od niewoli grzechu[49]. Maryja zachowana od grzechu pierworodnego nie potrzebowała wyzwolenia, bo jest święta i pełna łaski[50]. Zatem Maryja jest Orędowniczką w Kościele gotową pomagać w każdej potrzebie, jako Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia duchowego w Chrystusie[51]. Dlatego Paweł VI w adhortacji Marialis cultus pisze: „Z wiarą, która była dla Maryi przyczyną szczęścia, i która użyczyła Jej pewności, że będzie spełniona obietnica zawarta w słowach: błogosławiona, któraś uwierzyła w spełnienie tego, co ci powiedziane zostało od Pana” (Łk 1,45)[52]. Ten fakt stanowi dla rodzaju ludzkiego podstawę nadziei na wszelkie łaski doczesne i duchowe[53].

Maryja zatem z „macierzyńską miłością zawsze troszczy się o braci swego Syna, pozostających w potrzebie, aby skruszywszy kajdany wszelkiej niewoli, mogli się radować pełną wolnością ducha i ciała”[54].

4. Ewangelia – „Niewiasto, oto syn Twój […] Oto Matka twoja”[55]

Obok krzyża Jezusa stały: Matka Jego i siostra Matki Jego, Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena.

Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: „Niewiasto, oto syn Twój”. Następnie rzekł do ucznia: „Oto Matka twoja”.

I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie[56].

4.1. Struktura tekstu

Krótka perykopa zatytułowana Testament dany z krzyża (J 19,25-27) otwiera nowy rozdział Janowej mariologii. Zawarte w niej problemy dotyczą obecności Maryi na Kalwarii i znaczenia słów wypowiedzianych do Niej przez Jezusa[57]. W kontekście Janowej Ewangelii i tradycji biblijnej perykopa ta objawia głęboką treść teologiczno-mariologiczną[58].

4.2. Egzegeza tekstu

Wszyscy synoptycy są zgodni co do obecności na Kalwarii niewiast. Jednakże różnią się oni co do ich imion i miejsca (gdzie przebywały, stojąc). Tylko Jan mówi o obecności Maryi pod krzyżem: „A obok krzyża Jezusowego stały: Matka Jego i siostra Matki Jego[59], Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena” (w. 25)[60]. Synoptycy stwierdzają, iż niewiasty przyglądają się z daleka i wymieniają ich po śmierci Jezusa (zob. Mt 27,55-56; Mk 15,40- 41; Łk 23,49). Jan wylicza niewiasty[61]: na pierwszym planie Matka Jezusa, jej siostra, nadto Maria Kleofasowa i Maria z Magdali[62]. Ewangelista sam wspomina również „stojącego obok Niej ucznia, którego miłował Jezus” (w. 26)[63].

Zwolennicy wykładu mariologicznego J 19,26-27 podkreślają znaczenie faktu, iż Jezus najpierw zwraca się do Matki: „Niewiasto oto syn Twój” (w. 26), a potem do ucznia: „Oto Matka twoja” (w. 27). Słowa te, będące częścią testamentu Jezusa umierającego na krzyżu, zawierają głęboki sens teologiczny i kerygmatyczny[64]. Jest to swoistego rodzaju objawienie dokonujące się w „godzinie” Jezusa. To również „godzina przejścia z tego świata do Ojca” (J 13,1), czyli „godzina” śmierci i uwielbienia. Jest to godzina największej miłości poprzez którą Jezus przekazuje swoją wolę[65]. Jezus objawia nowy wymiar macierzyństwa swej Matki. Maryja nazywana biblijnym tytułem Niewiasty odtąd będzie Matką „ucznia”, reprezentującego wszystkich „uczniów” Jezusa. „Uczeń” natomiast będzie synem Matki Jezusa. Innymi słowy Jezus objawia nowy wymiar macierzyństwa Maryi, a mianowicie jest to wymiar duchowy i równocześnie związana z nim nowa funkcja Maryi – bycie Matką „ucznia”[66]. Ewangelista widzi w tym zdarzenie wykraczające poza zwykłą troskę i przywiązanie synowskie, wyraża też duchowe macierzyństwo Maryi, nowej Ewy, wobec wszystkich wierzących[67], reprezentowanych przez umiłowanego ucznia (por. 15,10-15)[68].

Św. Jan przyjął ten dar do siebie jako reprezentant wszystkich uczniów: „I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie” (w. 27). Ewangelista zaznaczył, że spełnił polecenie Jezusa, i od tej chwili przyjął Maryję do swego domu, by zapewnić Jej spokojną starość. Takie jest literalne znaczenie tekstu.

W XII wieku podjęto myśl Orygenesa o głębszym znaczeniu słów wypowiedzianych przez Jezusa, w których nie tylko zlecił Janowi opiekę nad swoją Matką, ale w osobie Jana (przedstawiciela całego rodzaju ludzkiego) dał Kościołowi Maryję za Matkę duchową. Innymi słowy wyrażenie: „wziąć do siebie” nie oznacza „do domu”, lecz ma znaczenie duchowe. Wziąć więc Maryję to znaczy zabrać Ją do swego życia wiary, do swego życia wewnętrznego[69]. Ten sens zaleca „duchowy” charakter Ewangelii Jana, a zwłaszcza wydarzenia śmierci Jezusa, z którym złączona jest ściśle jego Matka. Duchowe macierzyństwo Maryi nie jest sensem literalnym pierwszorzędnym ani typicznym. Wynika tylko z teologicznego wnioskowania, a nie z egzegezy tekstu[70].

4.3. Teologia tekstu

Słowa Jezusa wypowiedziane do Maryi z wysokości Krzyża należy rozumieć jako początek nowej relacji macierzyńsko – synowskiej pomiędzy Maryją a umiłowanym uczniem Chrystusa. Jednakże relacja ta nie ogranicza się do ucznia Jana, lecz rozciąga się na wszystkich ludzi. W tym kontekście Maryja jako Matka zostaje powierzona nie tylko Janowi (Jan reprezentuje każdego człowieka), lecz wszystkim ludziom[71].

Uniwersalny wymiar macierzyństwa duchowego Maryi jest konsekwencją powszechnego wymiaru ofiary Chrystusa na krzyżu, z którą Maryja była duchowo zjednoczona jako wolny człowiek. Stąd przysługuje Jej w pełni tytuł Najświętszej Maryi Panny od Wyzwolenia. Duchowe macierzyństwo Maryi to największy dar, jaki Pan ofiarował ludzkości przed swoją śmiercią[72].

To macierzyństwo Maryi w porządku łaski wyraża się w postawie wstawiennictwa Służebnicy Pańskiej na rzecz pielgrzymujących uczniów Chrystusa[73]. Opiera się ono na wstawiennictwie Maryi[74]. Jest ono, jak zauważa Jan Paweł II, pośrednictwem wstawienniczym (mediatio intercedens)[75].

4.4. Aspekt maryjny tekstu

Maryja w wydarzeniu Kalwarii jawi się jako „Matka w porządku łaski”[76] (macierzyństwo duchowe), a wszyscy wierzący jako duchowe dzieci Maryi[77]. Pod krzyżem została dana całej ludzkości jako Matka duchowej wolności[78]. Stąd za Jej przykładem cały Kościół powołany jest do prawdziwego doświadczenia wolności i do troski o wyzwolenie człowieka z wszelkich duchowych zniewoleń[79].

Jako Matka wszystkich wierzących[80], bierze na siebie ciężar nieprzyjaźni szatana, którego ostatecznie pokonał Chrystus na krzyżu, by uchronić swe dzieci od jego złowieszczego nacisku. Sama wyjęta spod jakichkolwiek wpływów księcia ciemności, gotowa jest udzielać w każdej chwili owoców swego zwycięstwa (por. Rdz 3,15; Ap 12) wszystkim proszącym Ją o wstawiennictwo[81] do Boga, który jest „Bogiem pokornych, wspomożycielem uciśnionych, opiekunem słabych, obrońcą odrzuconych i wybawcą tych, co utracili nadzieję” (Jdt 9,11).

Zestawiając wydarzenie ewangeliczne (J 19,25-27) z pierwszym czytaniem (por. Jdt 15,8-10; 16,13-14), które mówi o wyzwoleńczym czynie Judyty, liturgia Kościoła odnosi ten tekst do Maryi[82].

Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia jest sławiona we Mszy Świętej jako nowa Judyta. Bowiem jak niegdyś Judyta wyzwoliła lud od oblężenia Holofernesa, tak Maryja, walcząc przeciw Wężowi, realizuje w pełni ideał wolności, do której człowiek został stworzony przez Boga. Natomiast w walce ze złem, przez swe wstawiennictwo, Maryja niesie wyzwolenie duchowe całemu Kościołowi[83].

5. Logos

O duchowej wolności dzieci Bożych za przyczyną Maryi Panny od Wyzwolenia[84]

Zasadniczym tematem teologicznym pierwszego czytania w formularzu Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia (Jdt 15,8-10; 16,13-14) jest przeświadczenie o Bożej opiece nad narodem wybranym. Judyta swoją postawą głosi wiarę w to, że Bóg wyzwoli Izrael z trudności politycznych, ale także z niemocy duchowej. Bóg udowadnia, że przez niewiastę jest w stanie objawić swą mądrość i potęgę, wyzwalając wierny lud.

Postać Judyty pozwala interpretować omawiany fragment w aspekcie mariologicznym. Tradycja Kościoła od dawna dostrzega w Judycie typ Maryi. Judyta, podobnie jak Maryja, wiernie realizuje plany Boże. Dlatego można powiedzieć, że przygotowuje w Biblii postać Maryi. Tak jak Judyta pokonała zniewolenie militarne, tak Maryja, rodząc Zbawiciela, przyczyniła się do pokonania zła. Dlatego nazywana jest Panną od Wyzwolenia, gdyż przez swoje wstawiennictwo przyczynia się do wyzwalania wiernych spod okowów grzechu.

Psalm responsoryjny w omawianym formularzu[85] stanowi fragment Ewangelii św. Łukasza (Łk 1,46-48. 49-50. 51-53. 54-55). W psalmie tym, jak było wspominane, podmiot liryczny wysławia Boga za dobra, których doświadczył z Jego strony. Miłosierny Bóg „rozproszył pyszniących się […]” i „wywyższył pokornych”. Udowodnił, że Ci, którzy Go wysławiają, osiągną dzięki Niemu wolność duchową, bo obiecał to „Abrahamowi i jego potomstwu na wieki”.

W formularzu Najświętszej Maryi Panny od Wyzwolenia przed Ewangelią śpiewany jest fragment błogosławieństwa Elżbiety (Łk 1,45)[86]. Elżbieta wypowiada swoje słowa z pełną świadomością, że to dzięki wierze wypełniła się w Maryi tajemnica Wcielenia, włączając Ją tym samym w ekonomię zbawienia.

Jednym z elementów tej ekonomii jest fakt duchowej wolności. Chrystus na krzyżu ofiarował Maryję ludzkości jako Matkę duchowego wyzwolenia. Dlatego dziś Najświętsza Dziewica jest orędowniczką gotową pomagać w każdej potrzebie, jest Panną do Wyzwolenia duchowego w Chrystusie.

Słowa wypowiedziane przez Chrystusa do Maryi i Jana (J 19,25-27) stanowią Ewangelię w omawianym formularzu[87]. Należy je rozumieć jako zapoczątkowanie nowej macierzyńsko-synowskiej relacji pomiędzy Maryją a człowiekiem – umiłowanym uczniem Chrystusa. Relacja ta rozciąga się, na wszystkich wierzących. Matka Boża zostaje zatem powierzona nie tylko Janowi, ale wszystkim ludziom.

Ten szczególny, uniwersalny wymiar duchowego macierzyństwa Maryi jest ściśle związany z ofiarą Chrystusa na krzyżu. Matka Boża była z nią ściśle złączona – jako człowiek wyzwolony z grzechu, całkowicie oddany Bogu. W wydarzeniu Kalwarii Maryja została dana ludzkości jako Matka duchowej wolności, dlatego Kościół powołany jest, aby iść za Jej przykładem i w ten sposób doświadczać prawdziwej wolności i troski o wyzwolenie człowieka z duchowych zniewoleń.

Matka Boża sławiona jest w omawianym formularzu jako nowa Judyta. Judyta bowiem wyzwoliła Izrael spod oblężenia nieprzyjaciół, Maryja zaś jest przykładem realizacji ideału wolności duchowej, do której Bóg stworzył człowieka. Dlatego Jej wstawiennictwo w sposób skuteczny pomaga całemu Kościołowi osiągnąć postulowaną wolność w Chrystusie.

6. Ethos

„Czujna troska o Syna […]”[88]

„Ona jako kochająca Matka była obecna przy Jego ubogim żłóbku, stała obok krzyża jako wierna uczestniczka Jego męki” – czytamy w tekście prefacji z omawianego formularza Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia[89]. Słowa te nawiązują do wymienionej przez Ojca Świętego Pawła VI jednej z cnót Maryi – „czujnej troski o Syna, poczynając od pokory żłóbka aż do hańby krzyża”[90]. Papież odsyła wiernych do wybranych fragmentów z Pisma Świętego. Pierwszy z nich mówi o szczególnej opiece, jaką Maryja obdarzyła narodzonego Chrystusa:

W tym czasie wyszło zarządzenie cesarza Augusta, aby spisać mieszkańców całej ziemi. Pierwszy ten spis odbył się za urzędowania Kwiryniusza w Syrii. Szli więc wszyscy do spisu, każdy do swego miasta. Poszedł również Józef z galilejskiego miasta Nazaret do Judei, do miasta Dawidowego, które się nazywa Betlejem, ponieważ pochodził z domu i z rodu Dawida, aby zapisano go razem z żoną Maryją, która była brzemienna. Kiedy tam przebywali, nadszedł dla niej czas rozwiązania. I powiła syna pierworodnego, i owinęła w pieluszki, i położyła w żłobie, ponieważ nie było dla nich miejsca w gospodzie[91].

W drugim fragmencie dostrzegamy wierną troskę Maryi o Syna w zgoła odmiennych okolicznościach – w chwili Jego śmierci: „A pod krzyżem Jezusa stała Jego matka i siostra Jego matki, Maria Kleofasowa, i Maria Magdalena. Jezus zobaczywszy matkę i ucznia, którego miłował, mówi do matki: «Niewiasto, oto syn twój». Potem mówi uczniowi: «Oto twoja matka». I od tej chwili wziął ją uczeń do siebie[92].

Przytoczone perykopy ukazują Maryję, która z wiernością i ufnością towarzyszy Chrystusowi w trakcie Jego przebywania na ziemi – od narodzin z dziewiczego łona niewiasty, aż po męczęńską, ludzką śmierć. Było już w niniejszej publikacji wielokrotnie podkreślane, że absolutne zawierzenie Bożej mądrości, które charakteryzuje postawę Niepokalanej, służy wiernym za przykład drogi, prowadzącej do osiągnięcia całkowitego zjednoczenia ze zmartwychwstałym Chrystusem. Stanowi bowiem kwintesencję prawdziwej, duchowej wolności, którą osiągnęła Maryja dzięki swojej postawie, a która winna charakteryzować każdego chrześcijanina. Ofiara Chrystusa sprawiła, że wolność dzieci Bożych stała się możliwa i osiągalna. Dowodem na to jest stosunek Boga do Maryi – Maryi wniebowziętej, doskonale zbawionej, wyznaczonej na Orędowniczkę i Wspomożycielkę ludzi. Dlatego, jak mówi tekst prefacji, Ta, która stała przy żłóbku i przy krzyżu „z macierzyńską miłością zawsze się troszczy o braci swego Syna pozostających w potrzebie, aby skruszywszy kajdany wszelkiej niewoli, mogli się radować pełną wolnością ducha i ciała”[93]. Wspomniane w modlitwie „kajdany” oznaczają wszelkie ludzkie ograniczenia, które stoją na przeszkodzie, aby wierni mogli oprzeć się pokusom tego świata, własnym słabościom prowadzącym do grzechu. Zniewolony kruchością ciała człowiek wielokrotnie zbacza ze ścieżki prowadzącej do wyzwolenia, zatem ze ścieżki, na której nie ma Chrystusa, nie ma perspektywy krzyża. Fałszywa „ziemska” wolność, tak często głoszona przez piewców filozofii opartej na wierze w nieograniczone możliwości ludzkiego ciała i umysłu, nie prowadzi do zbawienia i życia wiecznego. Uczy nas tego postawa Maryi, Matki Wyzwolenia, która swoim przykładem udowadnia, że tylko wierne stanie przy Bogu, wbrew ludzkiej tendencji uciekania od cierpienia, zamykania się na prawdę o ofierze Chrystusa, pozwoli wiernym wejść na ścieżkę prowadzącą do królestwa niebieskiego.

Kościół podkreśla przykład Matki Bożej w omawianych tekstach euchologijnych. Wzywa modlących się, aby prosili Boga o moc w kultywowaniu „prawdziwej wolności dzieci Bożych, wysłużonej przez ofiarę Chrystusa”[94], więcej – aby byli zdolni „szerzyć [ją – przyp. Z.J.] wśród innych narodów”[95]. Wierni winni pamiętać, że Maryja jest ich Wstawienniczką w osiąganiu wolności duchowej. Wolność jest konsekwencją umacniania się w miłości do Chrystusa i bliźnich (modlitwa nad darami)[96]. Orędownictwo Najświętszej Maryi Panny od Wyzwolenia, ofiarowanej ludzkości przez miłosiernego Boga, przyczynia się ostatecznie do tego, że wierni gorliwiej starają się o zbawienie wszystkich ludzi, zasługując tym samym na przyjęcie do Królestwa niebieskiego (modlitwa po Komunii)[97].

Pokorna postawa Maryi stojącej przy krzyżu sprawiła, że dziś przyświeca wszystkim wiernym jako przykład osiągania prawdziwej wolności duchowej. Wolność ta wynika z ofiary, jaką Chrystus poniósł na krzyżu, aby odkupić pogrążoną w grzechu ludzkość. Z wysokości krzyża Zbawiciel potwierdził, że śmierć fizyczna jest potrzebna, aby mógł zaistnieć nowy człowiek, wyzwolony z pęt wiodącej na pokuszenie kruchej doczesności[98].

Prawdziwą wolność mierzy się zatem miarą krzyża Chrystusa, jest ona hartowana w ogniu cierpienia i ofiary. Maryja rozumiała to w sposób doskonały i pokornie wypełniania wszelkie zamierzenia Boga.

Ludzka walka o prawdziwą wolność nie jest łatwa. Świat oferuje wiele propozycji fałszywej wolności, która nie przynosi człowiekowi szczęścia i jest zaprzeczeniem ofiary krzyża. Z pomocą przychodzi wiernym Matka Boża. Swoim przykładem pokazuje, jak uczyć się wrażliwości na słowo Boże, w jaki sposób prawdy wiary przekładać na codzienne życie. Maryja z prostotą i pokorą ducha dała się przenikać Chrystusowi, formować na Jego wzór. Obserwując Jej życie i postawę, modlący się uzyskują receptę na egzystencję w Chrystusie, uzyskują podstawę do pracy nad sobą, doświadczają prawdziwego obcowania z Bogiem, a w konsekwecji – przeżywają proces wewnętrznej przemiany, która prowadzi do wyzwolenia[99].

Duchowe wyzwolenie nie jest stanem wypracowanym raz na zawsze. Aby być prawdziwym uczniem Chrystusa, wierni winni być konsekwentni w swoim działaniach. Nie ulegać pokusie myśli, że oto misja została zakończona. Chwilowy entuzjazm nie jest rozwiązaniem. Kolejną postawą Maryi, którą warto naśladować, jest cierpliwość. Podporządkowanie woli Bożej winno być „na zawsze”, dzień po dniu, wbrew słabościom i upadkom. Warto przyglądać się w tym kontekście życiu Matki Bożej i układać swoje życie zgodnie z Jej postawą. Ona wytrwała pod krzyżem, udowadniła zatem, że jest to możliwe. Dlatego warto wciąż naśladować Jej cnoty, jak również wzywać Jej przemożnego wstawiennictwa, które pozwala wbrew trudom życia doczesnego, osiągnąć ostateczne zjednoczenie z Chrystusem w niebie.

Zakończenie

W powyższym artykule pokazane zostało, jak w tekstach biblijnych z formularza Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia realizowana jest prawda o wstawiennictwie Maryi. Starano się dowieść, że orędownictwo Najświętszej Maryi Panny obecne jest w kolejnych tekstach pomieszczonych w LMM: Pierwszym czytaniu, Psalmie responsoryjnym, Aklamacji Alleluja oraz Ewangelii.

Można z całą pewnością stwierdzić – co zostało zebrane i uwidocznione w punktach Logos i Ethos, że Zbiór Mszy o Najświętszej Maryi Pannie oferuje zbiór tekstów przeznaczonych do kultu Bożego, które służą pełnemu i zgodnemu z Magisterium Ecclesiae kultu Najświętszej Dziewicy.

[1] Artykuł jest zmienioną częścią książki: Z. Janiec, Wstawiennictwo Maryi. Studium teologiczno-liturgiczne na podstawie wybranych formularzy okresu zwykłego ze „Zbioru Mszy o Najświętszej Maryi Pannie”, Sandomierz 2010.

[2] Zbiór Mszy o Najświętszej Maryi Pannie, Poznań 1998 (dalej: ZMM).

[3] Lekcjonarz do Zbioru Mszy o Najświętszej Maryi Pannie, Poznan 1998 (dalej: LMM).

[4] Syntagma z: Jdt 15,8-10; 16,13-14.

[5] Pierwsze czytanie z formularza nr 43 [w:] LMM, s. 176.

[6] Zob. Formularz nr 43, [w:] LMM, s.176-178.

[7] Zob. A. Tronina, Księga Tobiasza, Księga Judyty, Księga Estery, Lublin 2001, s. 156.

[8] Por. Wprowadzenie do Księgi Judyty, [w:] Pismo święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, oprac. Zespół Biblistów Polskich, Częstochowa 2008 (dalej: BP), s. 913.

[9] Zob. Encyklopedia Biblijna, red. W. Chrostowski, Vocatio, Warszawa 1999, s. 599.

[10] Betulina spełniła znaczącą rolę w akcji wyzwoleńczej Izraelitów. Dzięki bohaterstwu jej mieszkanki Judyty, Asyryjczycy ponieśli ostateczną klęskę. Nazwę „Betulina” często tłumaczy się symbolicznie jak dziewica (zob. Rdz 24,15). Por. S. Baksik, Księga Judyty. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, Pallottinum, Poznań 1963, s. 159.

[11] Por. Komentarz do Księgi Judyty, [w:] BP, s. 938.

[12] Por. S. Baksik, Księga Judyty, s. 150.

[13] Wersety (13-16) określone jako „pieśń nowa” stanowią antologię cytatów wziętych z różnych miejsc Psałterza. Rzeczywiście tworzą one pieśń nową, której tematem nie są dzieje Izraela, lecz opis sądu ostatecznego, poprzedzony obrazem słowa Bożego (14): kreuje ono świat, podtrzymując go w istnieniu (por. Rdz 1,1; Ps 33,6; 104,29n). Por. A. Tronina, Księga Tobiasza, Księga Judyty, Księga Estery, Lublin 2001, s. 161.

[14] Por. S. Baksik, Księga Judyty, s. 154.

[15] Por. Komentarz do Księgi Judyty, s. 939.

[16] Por. S. Baksik, Księga Judyty, s. 18.

[17] Por. Encyklopedia Biblijna, s. 600.

[18] Por. tamże.

[19] Por. E. Kalt, Werkbuch der Bibel, [b.m.w.] 1941, s. 357n.

[20] Por. S. Baksik, Księga Judyty, s. 18-19.

[21] Zob. W. Dommershausen, Der Engel, Die Frauen, Das Heil. Tobias – Ester – Judit, Stuttgarter Kleiner Kommentar–Altes Testament 17, Stuttgart 1970, s. 36n.

[22] Por. Wstęp do Księgi Judyty, s. 459.

[23] Por. S. Haręzga, Najświętsza Maryja Panna Matka pocieszenia,[w:] Nowe Msze o Najświętszej Maryi Pannie. Komentarze i homilie, red. A. Paciorek, H. Witczyk, Kielce 2008, s. 458.

[24] Zob. L. Stachowiak, Księga Izajasza II-III 40-66. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy, t. IX, cz. 2, Poznań 1996,s. 54-56.

[25] Zob. S. Baksik, Księga Judyty, s. 164.

[26] Por. Wprowadzenie do Księgi Judyty, s. 459.

[27] Syntagma z: Łk 1,46-48. 49-50. 51-53. 54-55.

[28] PsR z formularza nr 43, [w:] LMM, s. 177.

[29] Magnificat ma charakter „antologiczny”. Widać to, gdy się go zestawi z paralelnymi tekstami Starego Testamentu. Zob. O. da Spinetoli, Maryja w Biblii, przekł. A. Tronina, Niepokalanów 1977, s. 199-200; P. Hamon, Chi sei tu, Maria?, Leumann 1973, s. 264-267.

[30] Zob. Komentarz do Magnificat, [w:] Pismo święte Nowego Testamentu i Psalmy. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Towarzystwa Świętego Pawła, Częstochowa 2005, s. 2258.

[31] Zob. tamże.

[32] Por. L. Melotti, Maryja, Matka żyjących. Zarys mariologii, przekł. T. Siudy, Niepokalanów 1993, s. 38.

[33] Pierwsze czytanie (dalej:Cz I) z formularza nr 39a, [w:] LMM, s. 158.

[34] Zob. J. Kudasiewicz, Oto Matka Twoja. Biblijny Katechizm maryjny, Kielce 2007, s. 49.

[35] Zob. tamże, s. 49-50.

[36] Por. D. Dziadosz, Najświętsza Maryja Panna, Królowa i Matka miłosierdzia (I), [w:] Nowe Msze o Najświętszej Maryi Pannie. Komentarze i homilie, s. 416.

[37] Por. E. Pohorecki, Poznać Matkę, Niepokalanów 2004, s. 16.

[38] Por. D. Dziadosz, Najświętsza Maryja Panna Królowa i Matka miłosierdzia (I), s. 417.

[39] Por. L. Melotti, Maryja, Matka żyjących, s. 39.

[40] Zob. Komentarz do Magnificat, [w:] Pismo święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, oprac. Zespół Biblistów Polskich, Częstochowa 2008, s. 2258.

[41] Szerzej o tej modlitwie: O. da Spinetoli, Preghiera e liturgia nella vita Maria Santissima, [w:] La Madonna nel culto della Chiesa, Brescia 1966, s. 52-53.

[42] Paweł VI, Encyklika Marialis Cultus (dalej: MC), nr 18.

[43] Por. L. Melotti, Maryja, Matka żyjących, s. 39.

[44] Syntagma z: Łk 1,45.

[45] Śpiew przed Ewangelią z formularza nr 177, [w:] LMM, s. 177.

[46] Por. S. Haręzga, Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny, [w:] Nowe Msze o Najświętszej Maryi Pannie, s. 33.

[47] Por. Ewangelia według św. Łukasza. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, t. III, cz. 3, oprac. F. Gryglewicz, Pallottinum, Poznań, 2007, s. 93.

[48] Por. S. Haręzga, Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny, s. 33.

[49] Por. S. Haręzga, Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia, [w:] Nowe Msze o Najświętszej Maryi Pannie. Komentarze i homilie, s. 484.

[50] Tamże, s. 489.

[51] Por. tamże, s. 488.

[52] Zob. MC 17.

[53] Por. tamże 57.

[54] Prefacja z formularza nr 43, [w:] ZMM, s. 177.

[55] Syntagma z: J 19,25-27.

[56] Ewangelia z formularza nr 43, [w:] LMM, s. 178.

[57] Por. O. da Spinetoli, Maryja w Biblii, przekł. A. Tronina, Niepokalanów 1977, s. 155.

[58] Zob. szerzej: A. Feuillet, Les adieux du Christ à sa mère (Jo 19,25-27) et la maternité spirituelle de Marie, NRTh 86: 1966, s. 469-489; tenże, Ľ heure de la femme et ľ heure de la Mère de Jésus (J 19,25-27), Bib 47: 1966, s. 164-184; 361-380.

[59] „Siostra Matki Jego”– Chodzi o Salome, matkę synów Zebedeusza (por. Mt 27,56). Zob. Komentarz do J 19,27, [w:] Biblia Jerozolimska, red. K. Sarzała, wyd. I, Poznań 2006 (dalej: BJ), s. 1505.

[60] „Nie wiadomo nic bliżej o Marii, żonie Kleofasa (Łk 24,18). Maria Magdalena również pojawia się wcześniej w tej Ewangelii. Szczególnie poruszająca jest jednak obecność Jego Matki, oglądającej własnego Syna umierającego straszliwą śmiercią, zarezerwowaną dla zbrodniarzy. Powiedziano jej, że jako Matka Syna Bożego będzie błogosławiona (Łk 1,42) – ale w tamtej chwili z pewnością tak się nie czuła”. Zob. Komentarz do J 19,25, [w:] Nowy Testament dla moderatorów, przekł. Nowego Testamentu i przypisy R. Popławski, objaśnienia i komentarze zbiorowe red. L. Coleman, przekład marginaliów i komentarz A. Czwojdrak, Warszawa 2008, s. 271.

[61] „Nie wiadomo, czy Ewangelista wyliczył tu cztery niewiasty, a mianowicie: Matkę Jezusa, siostrę Matki Jezusowej, Marię Kleofasową oraz Marię Magdalenę. Brak interpunkcji w rękopisach utrudnia rozstrzygnięcie. Wzmianka Jana, że niewiasty stały pod krzyżem, nie stoi w sprzeczności z uwagą synoptyków, że stały one z daleka i przyglądały się cierpieniu Jezusa. Prawdopodobnie na początku, w czasie przybijania do krzyża, żołnierze nie dopuszczali nikogo bliżej i to mieli na uwadze synoptycy. Później jednak pozwolili podejść bliskim Jezusa pod krzyż, i to właśnie wspomina Jan”. Komentarz do J 19,5, [w:] Pismo święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych z komentarzem, red. M. Peter (Stary Testament) i M. Wolniewicz (Nowy Testament), Poznań 1975 (dalej: BPoz), s. 282.

[62] Por. Ewangelia według świętego Jana, s. 373-374.

[63] Według przypuszczeń w tym czasie Józef, mąż Maryi już nie żył. Jezus jako jedyny syn był odpowiedzialny za opiekę nad nią. Por. Komentarz do J 19,25, s. 271.

[64] Por. J. Kudasiewicz, Oto Matka twoja, s. 73.

[65] Tamże.

[66] Tamże, s. 74.

[67] Szerzej na ten temat: zob.: A. Thyes, Jean 19,25-27 et la maternité spirituelle de Marie, Mar 18: 1956, s. 80-117; Th. Kohler, Les principales interprétations traditionnelles de Jn 19, 25-27 pendant les douze premiers siècles, EtMar 16: 1959, s. 119-154; H. Barré, La maternité spirituelle de Marie dans la pensée médiévale, EtMar 16: 1956, s. 87-104.

[68] Por. Komentarz do J 19,27, [w:] BJ, s.1505.

[69] Por. J. Kudasiewicz, Oto Matka twoja, s. 77.

[70] Por. Komentarz do J 26-27, [w:] BPoz, s. 282-283.

[71] Por. Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris Mater (dalej: RM), nr 23.

[72] Por. B. Kochaniewicz, Wybrane zagadnienia z mariologii Jana Pawła II, Niepokalanów 2007, s. 40.

[73] RM 39.

[74] Należy zauważyć, iż Jan Paweł II wyjaśniając wyjątkową misję Maryi w dziele zbawienia, niezwykle rzadko posługuje się pojęciem „Pośredniczka” (mediatrix), pomimo że wielokrotnie odwołuje się do Chrystusa – Pośrednika. W miejsce maryjnego tytułu: „Pośredniczka” proponuje następujące określenia: „macierzyńskie pośrednictwo” oraz „duchowe macierzyństwo” Maryi. Zob.: J. Ordonem Marquez, Hacia una visión integral de la Mediación de Maria, EM 54: 1989, s. 51-85.E. Lamas, La „Mediación materna” de Maria en la Enciclica „Redemptoris Mater”, EM 61: 1995, s. 149-180.

[75] RM 40.

[76] Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium, nr 61.

[77] Por. Komentarze do czytań mszalnych (święta), red. J. Homerski, Lublin 1981, s. 194.

[78] Por. S. Haręzga, Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia, s. 484.

[79] Tamże, s. 484.

[80] Por. J. Kudasiewicz, Matka Odkupiciela, s. 196.

[81] Por. L. Stachowiak, Komentarz do J 19,25-27, s. 195.

[82] Por. S. Haręzga, Najświętsza Maryja Panna od Wyzwolenia, s. 485.

[83] Por. Wprowadzenie do formularza nr 43, [w:] ZMM, s. 175.

[84] Zob. formularz nr 43, [w:] LMM, s. 176-178.

[85] Tamże, s. 176-177.

[86] Tamże, s. 177.

[87] Tamże, s. 178.

[88] Paweł VI, Encyklika Marialis cultus (dalej: MC), nr 57.

[89] Prefacja z formularza nr 43, [w:] ZMM, s. 176.

[90] MC 57.

[91] Łk 2,1-7. Za: BPoz, s. 154-155.

[92] J 19,25-27. Za BPoz, s. 282-283.

[93] Prefacja z formularza nr 43, [w:] ZMM, s. 177.

[94] Kolekta z formularza nr 43, [w:] ZMM, s. 176.

[95] Tamże.

[96] Por. Modlitwa nad darami z formularza nr 43, [w:] ZMM, s. 176.

[97] Por. Modlitwa po Komunii z formularza nr 43, [w:] ZMM, s. 177.

[98] Por. S. Haręzga, Najświętsza Maryja Panna, Królowa pokoju, s. 488.

[99] Tamże.