Wstęp

Niniejsze opracowanie z okazji siedemdziesiątej[1] rocznicy urodzin Biskupa Edwarda Frankowskiego[2] ma na celu przedstawienie trzech wymiarów Jego posługiwania pasterskiego. Owo posługiwanie wynika z udziału w urzędzie zbawczej posługi Chrystusa - z przyjęcia święceń biskupich. Szczególne „namaszczenie” otrzymuje biskup przez nałożenie rąk wszystkich biskupów biorących udział w obrzędzie święceń. „Biskupi, "naznaczeni pełnią sakramentu święceń"[3] przez Ducha Świętego, który został im dany w święceniach, "stali się prawdziwymi i autentycznymi nauczycielami wiary, kapłanami i pasterzami"[4], i jako tacy, uobecniając sobą Chrystusa (in persona Christi), stoją na czele Pańskiej owczarni”[5].

Za źródło do niniejszego opracowania posłużyły: księgi liturgiczne (formuły obrzędów święceń biskupa, prezbiterów i diakonów), homilie, kazania, przemówienia Biskupa Frankowskiego oraz inne materiały związane z Jego osobą.

Autor tegoż studium jest całkowicie świadom, iż niniejszy szkic nie wyczerpuje do końca rozważanej problematyki ze względu na zbyt obszerny temat. Przyczynia się do tego również brak możliwości uzyskania całościowego materiału, ponieważ nie wszystkie teksty i fakty z posługiwania pasterskiego Biskupa Frankowskiego zarejestrowano.. Niemniej jednak, dysponując uzyskanymi danymi, opracowanie ujęto w trzy wątki:

I. Biskup E. Frankowski sługą Bożego słowa

II. Biskup E. Frankowski szafarzem Bożych misteriów

III. Biskup E. Frankowski uosobieniem Dobrego Pasterza.

I. Biskup E. Frankowski sługą Bożego słowa (urząd posługi proroka)

1. We „Wprowadzeniu teologicznym i pastoralnym”[6] do Obrzędów święceń biskupa, prezbiterów i diakonów[7] znajduje się następujące stwierdzenie, oparte na nauce Soboru Watykańskiego II: „Stan biskupów przejmuje następstwo po kolegium Apostołów w dziedzinie nauczania i pasterskiego kierownictwa. W stanie biskupów przedłuża się nieustannie trwanie grona apostolskiego[8]. Biskupi więc, "jako następcy Apostołów, otrzymują od Pana, któremu dana jest wszelka władza na niebie i ziemi, misję nauczania wszystkich narodów i głoszenia Ewangelii wszelkiemu stworzeniu, aby wszyscy ludzie przez wiarę, chrzest i wypełnienie przykazań dostąpili zbawienia (por. Mt 28, 18-20, Dz 26,17n)"[9]. Z kolei w homilii znajdującej się w Obrzędach święceń biskupa czytamy, że: „Nasz Pan, Jezus Chrystus, posłany przez Ojca w celu odkupienia ludzkości, sam wysłał na świat Dwunastu Apostołów, aby napełnieni mocą Ducha Świętego, głosili Ewangelię (...)”. I dalej, iż: „Przez posługę biskupa sam Chrystus nieustannie głosi Ewangelię (...)[10].

Ojciec Święty Jan Paweł II nauczał, że „Biskup jest pierwszym głosicielem Ewangelii słowem i świadectwem własnego życia”[11]. Zadanie to przypomina każdemu nowemu biskupowi Kolekta z formularza mszalnego, stosowanego przy obrzędzie święceń biskupa diecezjalnego: „Pozwól mu wiernie pełnić posługiwanie biskupiego urzędu oraz zgodnie z Twoją wolą słowem i przykładem kierować ludem powierzonym jego pieczy”[12]. Biskup naucza przez głoszenie homilii, kazań i katechez[13].

2. W duchu dziękczynnego „Te Deum” za siedemdziesiąt lat życia, wypada choć w ogólnym zarysie[14] przybliżyć zasiew ewangelicznego ziarna na polskiej ziemi, jakiego dokonywał Biskup Frankowski w niezwykle skomplikowanych warunkach społecznych i historycznych[15].Od osiemnastu lat pasterskiego posługiwania (w tym trzy lata jako biskup pomocniczy diecezji przemyskiej, a piętnaście lat jako sufragan w diecezji sandomierskiej), Biskup Frankowski niezmordowanie i odważnie głosi słowo Boże. Ta służba słowu jest wyrazem miłości i troski o Lud Boży. Jakże nieoceniona i przeobfita jest działalność Biskupa Frankowskiego właśnie na tym odcinku, który swoim słowem i wpływem daleko przekracza granice diecezji i Ojczyzny. Z racji wielu wystąpień, niemal w każdą niedzielę, uroczystość czy święto (nieraz kilkakrotnie w ciągu dnia), a także w tygodniu z okazji wizytacji biskupich, uroczystości czy innych spotkań, uzbierało się zapewne tysiące jednostek kaznodziejskich[16].

Zasadniczo kaznodziejskie głoszenie księdza biskupa związane jest z rokiem liturgicznym, jest to również przepowiadanie obrzędowe i wizytacyjne.Ponadto do nauczania tego należy zaliczyć kazania głoszone z okazjiróżnych jubileuszy i okoliczności[17].

W kościele posoborowym zauważa się zwrot ku człowiekowi, co powoduje, iż w głoszeniu akcentuje się problemy osoby, rodziny i grup społecznych, różnicuje się więc słuchaczy ze względu na wiek, stan, zawód i pełnioną funkcję społeczną. Odzwierciedla to konsekwentnie kaznodziejskie przepowiadanie. Zjawisko to znajduje również wyraźne odbicie w posłudze słowa Biskupa Frankowskiego - Jego kazania najczęściej kierowane są do grup stanowych, zawodowych; w nauczaniu Biskupa nie brakuje przecież przepowiadań seryjnych, na przykład rekolekcji dla kapłanów, rolników[18] itp[19].Głosząc często słowo Boże, adresowane do różnych grup społecznych, Biskup Frankowski wywiera wpływ na licznych słuchaczy. Rzeczywiście w duchu nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego[20] jest nauczycielem wiary - umacnia ją i broni jej.

Należy podkreślić, że kazania te mają wielką wartość historyczną, są bowiem ważnym świadectwem posługi słowa, posługi spełnianej w czasach trudnych i wyjątkowych dla Polski. Należy podkreślić, iż są to treści faktycznie głoszone, kształtujące postawy i zachowania słuchaczy[21]. W kazaniach, homiliach i przemówieniach dostrzegamy u Biskupa Frankowskiego społeczne zaangażowanie, przejawiające się w nauczaniu zasad katolickiej nauki społecznej, a przede wszystkim w kształtowaniu chrześcijańskich i patriotycznych postaw oraz obywatelskiej odpowiedzialności za powierzoną owczarnię. Czyż nie wzruszającym i głębokim jest ten oto fragment katechezy: Czym jest ojczyzna? Ojczyzna to społeczne wiano. Społeczne wiano duchowych, moralnych i materialnych dóbr oraz zobowiązań. Wiano dane nam od Boga, a przekazywane przez ojców naszych w tym celu, byśmy strzegąc je i pomnażając, mogli własne szczęście na ziemi pomnożyć i powiększyć[22].?

W kazaniach, homiliach, katechezach oraz licznych rozmowach duszpasterskich Biskup sandomierski podkreśla niekwestionowane znaczenie, jakie w życiu jednostek i społeczeństw pełnią wartości, które nadają ludzkiemu życiu sens i stoją na straży społecznego ładu. Prawda ta dotyczy tak społeczeństwa, jak i życia poszczególnych jednostek[23]. Jego przepowiadanie Ewangelii, pełna miłości postawa wobec powierzonych sobie wiernych wzbudzały powszechne uznanie, wdzięczność i zaufanie do swojego Biskupa[24].

II. Biskup E. Frankowski szafarzem Bożych misteriów (urząd posługi kapłańskiej)

1. Oprócz urzędu nauczycielskiego, każdy biskup sprawuje urząd kapłański. W tekście homilii będącej do dyspozycji szafarza święceń biskupich czytamy: „W biskupie otoczonym swoimi prezbiterami jest wśród was obecny sam nasz Jezus Chrystus, który stał się Kapłanem na wieki”. On też „przez posługę biskupa sam (...) udziela sakramentów wiary”[25]. Z pewnością chodzi tu o odpowiedzialność biskupa za całą „dyscyplinę sakramentów”, czyli o ich sprawowanie w sposób jak najbardziej godny i owocny dla całej wspólnoty[26]. Bardziej szczegółowo wypowiedział się na ten temat Sobór Watykański II: „Przez sakramenty, których należytym i owocnym rozdawnictwem (biskupi) autorytatywnie kierują, uświęcają wiernych, oni też kierują udzielaniem chrztu, przez który dostępuje się uczestnictwa w królewskim kapłaństwie Chrystusowym. Oni są naturalnymi włodarzami udzielanego na ich terenie bierzmowania, szafarzami święceń kapłańskich i kierownikami karności pokutnej; oni zachęcają i pouczają troskliwie lud swój, aby wiernie i z usza-nowaniem brał właściwy sobie udział w liturgii, a zwłaszcza w Ofierze Mszy Świętej”[27]. Modlitwa święceń wyraża prośbę do Boga, aby biskup „nienagannie sprawował najwyższe kapłaństwo, służąc (Mu) dniem i nocą”[28]. Posługa uświęcania sprawowana jest przez biskupa przede wszystkim przez celebrowanie Eucharystii i innych sakramentów, przewodniczenie innym świętym obrzędom, a także przez promowanie autentycznej pobożności ludowej[29].
W centrum munus santificandi biskupa znajduje się Eucharystia, którą sprawuje sam lub
o której sprawowanie się troszczy[30].

2. Nie ulega wątpliwości, że Biskup sandomierski w swojej posłudze pasterskiej jest zatroskany o Eucharystię. Jest to ten wymiar posługi uświęcania sprawowanej przez Biskupa, której codzienna praktyka współbrzmi z zaleceniami soborowymi. Eucharystia bowiem winna zajmować szczególne miejsce w kapłańskiej posłudze biskupa ponieważ „(...) w niej zawiera się całe dobro duchowe Kościoła, Chrystus, nasza Pascha i Chleb”[31]. Trudno zliczyć wszystkie Msze Święte, które sprawował i którym przewodniczył Biskup Frankowski. Z ogromnym zaangażowaniem i wielką troską zawsze podkreśla, że pragnie uczulić wiernych na moc płynącą z Boga ukrytego w Eucharystii. Na Jasnej Górze jeszcze raz przypomniał nam wszystkim, że: Eucharystia to najpotężniejsza energia dana ludziom do dyspozycji, (...) 350 lat temu (...) ojciec Augustyn Kordecki wobec ogromnej przewagi sił szwedzkich 18 listopada 1655 roku po Mszy Świętej odprawił procesję z Najświętszym Sakramentem po wałach Jasnej Góry. Uczynił to w sytuacji, gdy już całą Rzeczpospolitą ogarnął potop szwedzki (...)[32]. Często w swoim nauczaniu eucharystycznym podkreśla, że udział w Eucharystii zobowiązuje do świadectwa życia. We fragmencie IX nauki rekolekcyjnej wygłoszonej w Poznaniu do ludzi pracy stwierdził, że: Uczestnictwo w Eucharystii, aby było prawdziwe i pełne, musi prowadzić nas wszystkich do różnych dzieł miłości, wzajemnej pomocy, do różnych akcji charytatywnych, misyjnych, do dawania świadectwa chrześcijańskiej wiary[33].

2. W życiu każdego biskupa z sakramentem Eucharystii wiążą się sakramenty inicjacji chrześcijańskiej[34]. Konstytucja o Kościele akcentuje fakt, że biskupi kierują udzielaniem chrztu i są właściwymi szafarzami sakramentu bierzmowania[35]. Biskup, jako pierwszy szafarz chrztu, bierzmowania oraz Eucharystii, przez swoją posługę sakramentalną buduje Kościół powszechny i jednoczy przedstawicieli Kościoła diecezjalnego[36].

Biskup Frankowski w swoim posługiwaniu pasterskim całym sercem i z wielkim zaangażowaniem włącza się w budowanie jedności eklezjalnej przez udzielanie sakramentu bierzmowania młodym. Świadczy o tym choćby homilia pt. „Napełnieni Duchem Świętym”, wygłoszona z okazji udzielania sakramentu bierzmowania w dniu 16 marca 2005 roku[37]. Najczęściej Sufragan sandomierski udziela sakramentu inicjacji chrześcijańskiej z okazji wizyt kanonicznych w parafiach.

3. W dziele uświęcania, po sakramentach inicjacyjnych, każdy biskup musi być świadomy maryjnego charakteru pasterskiego posługiwania. „Biskup powinien zatem żywić prawdziwe i synowskie nabożeństwo do Maryi”[38]. Między innymi przejawem tego nabożeństwa jest odmawianie „kompendium Ewangelii”, jakim jest Różaniec święty[39], którego winien być promotorem[40].

4. Biskup Frankowski, dzięki swojej osobistej i głębokiej pobożności maryjnej, odkrył przed Kościołem w Polsce wymiar uświęcania wspólnotowego przez Różaniec. 2 maja 2003 roku na Jasnej Górze zwracał się do zgromadzonych pielgrzymów tymi słowami: „Na trudne, przełomowe czasy, gdy mamy tyle zagrożeń, przez Ojca Świętego Jana Pawła II, Maryja daje nam różaniec. Daje nam moc różańca, którą odrzucili wrogowie Kościoła i Boga: flota turecka w bitwie pod Lepanto. O tym, że różaniec jest potężną bronią przypomniała Matka Boża podczas wszystkich objawień: w Lourdes, Fatimie, Gietrzwałdzie. Biorąc do ręki różaniec, wkraczamy na pole bitwy, na odwieczną arenę zmagań dobra ze złem. Każde „Zdrowaś Maryjo” jest pociskiem miłości wystrzelonym w kierunku murów zła (...). I to jest właśnie zadanie dla nas dzisiaj, na to wszystko, co się dzieje, jest odpowiedź: żarliwa modlitwa różańcowa”[41].

Z Maryją jako Kościół idziemy do Jezusa - mawia często Biskup Frankowski. Dlatego też chętnie pielgrzymował do sanktuariów maryjnych, szczególnie do: Leżajska, Kalwarii Pacławskiej, Radomyśla nad Sanem, Sulisławic, Zakopanego (Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej), Barda Śląskiego i wielu innych miejsc, a zwłaszcza na Jasną Górę. Podczas sierpniowych, pieszych pielgrzymek odwiedzał często pielgrzymów zdążających na Jasną Górę. Zachęcał też do pielgrzymowania kapłanów, osoby konsekrowane i wiernych świeckich. Przed każdą pielgrzymką wyruszającą ze Stalowej Woli, kierował do pątników pasterskie słowo, przypominając sens i jej duchowy wkład w życie Kościoła Powszechnego, diecezjalnego i Kościoła w Polsce. Pielgrzymom z Rodziny Radia Maryja przypomniał, że: Jasna Góra jest górą zwycięstwa światła nad ciemnościami, zwycięstwa łaski Bożej nad grzechem. Tutaj nawet najbardziej mroczna noc może stać się jak noc Bożego Narodzenia, gdy niebo rozbłyska światłością i zwiastuje nam radość wielką, że dzięki łasce Bożej, wyproszonej przez Maryję, w sercach naszych Bóg się rodzi. Albo ta noc niech stanie się dla nas jak Wielka Noc, która rozbłyska światłem poranka, gdy Pan zmartwychwstaje, aby nas wyprowadzić ze śmierci ducha do życia w świętości i łasce, z niewoli ducha do życia w wolności dzieci Bożych, do życia w pokoju, sprawiedliwości i miłości [42].

III. Biskup E. Frankowski uosobieniem Dobrego Pasterza (urząd posługi pasterskiej)

1. W propozycji homilii z okazji święceń biskupich znajdują się słowa skierowane do elekta: „Skoro zostałeś wybrany przez Ojca Niebieskiego do rządzenia Jego rodziną, pamiętaj o dobrym pasterzu, który zna swoje owce i którego one znają. Nie zawahał się On oddać życia za owce”[43]. Pasterska miłość biskupa do powierzonego mu Kościoła wynika z miłości Boga Ojca i Jego Syna. Jezus jest umiłowanym Synem, w którym Ojciec ma upodobanie (por. Mt 3,17). Z miłości do świata Ojciec dał Syna, aby nie zginął nikt spośród tych, którzy w Niego (Syna) uwierzą (por. J 3, 16). Syn jest Dobrym Pasterzem, który w duchu posłuszeństwa nakazowi Ojca oddał życie za owce (por. J 10, 17-18)[44]. O miłości pasterskiej względem ludu Bożego, który został powierzony biskupowi, traktuje posynodalna adhortacja apostolska Pastorem gregis Jana Pawła II[45]. Między innymi troską pasterską obejmuje papież: wiernych świeckich, rodzinę, młodzież i związane z nią wielorakie duszpasterstwo[46] itp.

2. W pasterskiej posłudze Biskupa sandomierskiego można wymienić następujące przejawy troski: o Ojczyznę, rodzinę, szerzenie oświaty w duchu nauki katolickiej w powołanych ku temu instytucjach, ideę solidarności, Akcję Katolicką oraz Radio Maryja[47].

a) Ojczyzna - wyrazem pasterskiej troski

Mówienie i rozważanie o Ojczyźnie, o Polsce to nie polityka, to święty obowiązek odpowiedzialnego członka Narodu. Milczenie na temat Ojczyzny, gdy trzeba bronić jej substancji, oznacza zdradę[48].

Sufragan sandomierski mocno broni w nauczaniu i działalności pasterskiej chrześcijańskich korzeni naszej Ojczyzny. W obliczu zmasowanych ataków fałszerzy jej historii chroni ją i kulturę polską, biorąc w obronę twórców polskiej kultury, ludzi nauki, patriotów, emigrantów, robotników i chłopów, tak często wyzyskiwanych przez miniony system komunistyczny, ideologiczny i partyjny[49]. Przywołajmy w tym miejscu choćby sprawowaną w niedzielę 11 maja 2003 roku w polskim kościele w Wiedniu uroczystą Mszę Świętą w intencji Ojczyzny - w homilii Biskup przypomniał ważniejsze wydarzenia z współczesnej historii Polski, przybliżył postaci kilku wybitnych mężów stanu i ich zasługi dla Narodu, przypomniał, że dla Polaków niezmiennie aktualny jest program, zawierający się w trzech krótkich i prostych słowach: „Bóg, Honor, Ojczyzna”[50]. Swoje rozważania żarliwy Kaznodzieja zakończył słowami poety:

„Co mi w mym życiu najświętsze w świecie, cudne jak wiosna, wonne jak kwiecie?

To polska ziemia, krwią, łzami żyzna - moja Ojczyzna!

O ziemio czarna, ziemio Witosów, ziemio Mickiewiczów, ziemio Bartoszów,

że cudna ona, każdy mi przyzna - moja Ojczyzna!

Z kim się podzielę bólem i łzami, zarobkiem moim i zaszczytami, krwią moją, sercem i krwawą blizną? - z moją Ojczyzną”.

Za zasługi, jakie położył Biskup Edward Frankowski dla Ojczyzny, został odznaczony medalem „Polonia mater nostra est”[51]. Uroczystość wręczenia orderu z okazji 210. Rocznicy Konstytucji 3 Maja, Roku Prymasa Tysiąclecia Stefana Wyszyńskiego i Roku Ignacego Jana Paderewskiego odbyła się w sali Balowej Zamku Królewskiego w Warszawie dnia 30 kwietnia 2001roku.

b) Rodzina - jako przejaw zatroskania pasterskiego

Ojczyznę stanowią obywatele, bez nich jest ona zwykłą, ziemską przestrzenią. Każdy obywatel wzrasta i wychowuje się w rodzinie[52]. Rodzina zasadza się na fundamencie sakramentu małżeństwa, dlatego jawi się ona jako najważniejsza wspólnota (...)[53]. Do biskupa należy staranie o to, aby w społeczności cywilnej wspierano i broniono wartości małżeństwa i rodziny[54].

Z nauczania biskupa Frankowskiego wynika, że rodzina stanowi o społeczeństwie i że to w niej odbywa się przygotowanie do życia narodowego i społecznego.⁵⁶ Środowisko społeczne wpływa na rodzinę w różny sposób, a środki masowego przekazu kształtują jej styl, jakże często nie zawsze katolicki[55]. Biskup uważa, że jesteśmy dziś świadkami uderzania w rodzinę szatańskiej mocy, która: Najpierw chce zniszczyć duszę kobiety, zniszczyć jej naturalne dążenie do posiadania rodziny i dzieci. Bezbożna, laicka propaganda podsuwa, stawia najpierw alternatywę: samochód albo dziecko, dziecko albo wyjazd za granicę, opieka nad chorą matką albo eutanazja i zwiedzanie świata. Bezbożni władcy postanowili przeprowadzić plan, aby już w dziecku wykorzenić naturalną miłość i szacunek do rodziców i starszych[56]. Od zdrowej moralnie rodziny zależy przyszłość Narodu, dlatego rodzina w Polsce potrzebuje przede wszystkim modlitwy. Mówił przecież: Zaczynamy od modlitwy. Matka Teresa z Kalkuty powtarzała często, że „wszystko trzeba zaczynać od modlitwy. Gdyby wszyscy rządzący przywódcy spędzali godzinę na kolanach przed Bogiem, to mielibyśmy lepszy świat. Gdyby wszystkie rodziny na świecie spędzały godzinę na wspólnej modlitwie, wierzę, że zapanowałby pokój na świecie. Tak jak miłość zaczyna się w domu, tak pokój zaczyna się w domu, kiedy rodzinę jednoczy modlitwa” [57]. Biskup zauważa, że dzisiejsza rodzina winna być silna Bogiem, a małżonkowie, rodzice i dzieci powinni dążyć do świętości na wzór Rodziny z Nazaret. Stąd apel Biskupa: Rodzino, bądź Bogiem silna; bądź rodziną szlachetnych ludzi, wzajemnie obdarzających się miłością i zaufaniem; bądź szczęśliwą rodziną i uszczęśliwiającą inne rodziny. Skoro przyszłość Polski i ludzkości idzie przez rodzinę, więc ratujmy nasze rodziny, wspierajmy je, otaczajmy miłością, głośmy im dobrą nowinę o rodzinie. Z rodzinami dzielmy wszystko to, co jest ich radością i nadzieją, ale także ich troski, niepokoje i cierpienia. A więc trzeba, aby rodziny odnalazły Najświętszą Rodzinę z Nazaretu, która zawsze światu głosi Ewangelię rodzin. Jest początkiem tylu świętych rodzin, jest ikoną i wzorem każdej rodziny ludzkiej, zwłaszcza w pełnieniu woli Ojca Niebieskiego[58].

Wyrazem szczególnej troski pasterskiej o rodzinę było zorganizowanie przez Biskupa Frankowskiego i Duszpasterstwo Rodzin w Stalowej Woli uroczystości związanej z promowaniem Karty Praw Rodziny[59].Dzień promocji[60] wyznaczono na 15 grudnia 1991 roku. Po Mszy Świętej zaprezentowano specjalny program, w którym udział wzięli ci wszyscy, którzy spełniają w swoim środowisku szczególną rolę. Po wystąpieniu wojewody Janiny Sagatowskiej, uczestnicy promocji wysłuchali referatu ks. J. Koca pt. „Karta Praw Rodziny - darem Kościoła dla społeczności ludzkiej”. O „Zadaniach rodziny według Familiaris Consortio” mówili E. i J. Kopeczkowie. Sesję tę zwieńczono wręczeniem tekstu Karty Praw Rodziny oraz rekolekcjami nawiązującymi do tematyki rodzinnej[61].

Biskup Frankowski jest wielkim obrońcą praw i godności katolickiej rodziny. Dlatego wygłaszając (podczas Mszy porannej o godz. 9,00) w Poznaniu III naukę rekolekcyjną, skierowaną do ludzi pracy, 12 grudnia 1996 roku przypominał, że: Musimy z żelazną konsekwencją stanąć w obronie naszych rodzin, naszych dzieci i naszej młodzieży[62], w obronie ojcostwa i macierzyństwa[63].

c) Biskup Frankowski założycielem KUL WZNoS w Stalowej Woli

Jest rzeczą konieczną, aby każdy biskup wspierał i oceniał dzieła szkół katolickich, i by troszczył się o ich powołanie, tam gdzie ich jeszcze nie ma. Biskup winien promować wolność nauczania i umożliwiać formację chrześcijańską[64].

Biskup Frankowski w swoim wieloaspektowym pasterzowaniu wykazał wielką troskę o nauczanie i formację chrześcijańską młodego pokolenia. Z jego inicjatywy powstała w hutniczym ośrodku Filia Wydziału Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w której w 1992 roku kształciło się 1,5 tys. studentów[65], a obecnie 2200 osób[66].

Powstanie Filii WNS KUL w Stalowej Woli jest jednym z najważniejszych wydarzeń w historii miasta i okolic[67]. Zmagania towarzyszące jej powstawaniu, rozciągnięte w czasie, z powodu wielu przeszkód ze strony władz, splatały się z burzliwymi, owocującymi zmianą systemu wydarzeniami w Polsce, o których Ojciec Święty Jan Paweł II powiedział: „Wielbię Boga za to (...) wielkie duchowe dziedzictwo, (...) które w czasach zniewolenia totalitarnego przez system komunistyczny pozwoliło ludziom tej ziemi zachować narodową i chrześcijańską tożsamość (...)”[68]. Ojciec Święty, mówiąc o narodowym dziedzictwie, podkreślał także znaczenie osób i miejsc, które odegrały szczególną rolę w polskich przemianach.

Dla Stalowej Woli taką zasłużoną postacią był niewątpliwie abp Ignacy Tokarczuk, do którego zwrócił się bezpośrednio papież Jan Paweł II: „Nie szczędziłeś żadnych trudów, nie znałeś przeszkód, gdy chodziło o mnożenie miejsc kultu i ognisk życia Bożego na rozległym terenie twej diecezji”. Wśród tych wyjątkowych miejsc na mapie Polski należy wymienić Stalową Wolę, o której pamiętał sam Ojciec Święty Jan Paweł II: „Ogarniam sercem (...) zwłaszcza Stalową Wolę - miasto-symbol wielkiej pracy, wielkiej wiary ludzi pracy, którzy z godną podziwu ofiarnością i odwagą wznosili swoją świątynię, pomimo trudności i gróźb ze strony ówczesnych władz. Miałem radość poświęcić ten kościół (...)”[69]. Wszyscy Polacy uznają wiodącą rolę papieża Jana Pawła II w przemianach dokonanych w Polsce. Niezwykle cenne jest, że w ich kontekście Ojciec Święty dostrzegł znaczenie Filii KUL w Stalowej Woli, jako jednego z ich owoców: „Pragnę skierować słowa pozdrowienia do uczelni i szkół. Pozdrawiam Katolicki Uniwersytet Lubelski i jego Filię w Stalowej Woli (...)”. Zwieńczone powodzeniem dzieło powołania uczelni stało się dla mieszkańców miasta i regionu „znakiem czasu”[70].

Gdy Biskup Frankowski świętował pomyślne zakończenie budowy stalowowolskiej uczelni, decyzją zwierzchników Kościoła powołany został do stolicy biskupiej w Sandomierzu. Odszedł z tego miasta[71], pozostawiając tu jednak olbrzymi dorobek, który w telegramie z marca 1989 roku najtrafniej określił Lech Wałęsa: „Stalowa Wola jest miastem, którego mieszkańcy dali świadectwo prawdzie (...). Jeżeli mamy dziś w Polsce więcej swobód to również dzięki Stalowej Woli, a także dzięki księdzu biskupowi Frankowskiemu”[72].

Uwzględniając zasługi księdza Biskupa Frankowskiego, ówczesny prezydent hutniczego miasta inż. Jacek Koralewski i Fabryczna „Solidarność” stalowowolskiej huty wystąpili o wpisanie Biskupa Frankowskiego do księgi zasłużonych dla miasta,[73] twierdząc, że „w powojennej historii Stalowej Woli nie ma człowieka bardziej godnego tego zaszczytu”[74]. Nic dziwnego, iż doceniając ogrom zasług Biskupa dla hutniczego miasta, „Rada Miejska w Stalowej Woli mocą uchwały[75] nadała w listopadzie 1992 roku Jego Ekscelencji Biskupowi Edwardowi tytuł Honorowego Obywatela miasta Stalowej Woli”[76].

d) Biskup zatroskany o NSZZ „Solidarność”

Z„Solidarnością” wiążą się wydarzenia, które przemieniły życie Ojczyzny, zmieniły w sposób istotny jej historię. Chodzi tu o zdarzenia, dla których źródłem i inspiracją była Ewangelia oraz tradycja narodowa, oparta o Chrystusa. Nie można jednak pominąć w tej tradycji roli przykazania Boga i bliźniego. To właśnie ono kształtowało jedność Narodu. Z tego przykazania Naród wyprowadził ideę solidarności. W imię tejże solidarności upomniał się nie tylko o swoje prawa, ale również o prawa innych narodów. W sposób szczególny chodziło o prawa tych ludów i narodów, które zostały podobnie doświadczone, jak i te których dotknęła ręka nieludzkiej ideologii[77].

Biskup Frankowski często przywołuje najważniejsze wydarzenia z ostatnich kart polskiej historii. Bardzo wymowny w treść jest przeprowadzony z Nim wywiad pt. „Trzeba zawsze być z ludźmi”[78]:

1 września minęła piętnasta rocznica zakończenia strajków „Solidarności” Huty Stalowa Wola w 1988 roku. Gdy w połowie owego roku fala protestów w innych regionach kraju wygasła, w Stalowej Woli i tutejszym regionie zawrzało. „Solidarność” Huty Stalowa Wola i związanych z nią zakładów wystąpiła w obronie praw pracowniczych i o godne warunki życia. W sierpniu władze groziły pacyfikacją Huty, zwolnieniami z pracy i innymi konsekwencjami. Ksiądz Biskup, jako ówczesny proboszcz parafii Matki Bożej Królowej Polski, od początku wspierał walczących, służył radą, udzielał na plebani azylu represjonowanym członkom „Solidarności”, miejsca na narady: Jako proboszcz czułem się odpowiedzialny za Stalową Wolę, bowiem szkoda mi było tych ludzi. Wiedziałem, jak trudno im żyć, że nie mają znikąd poparcia i pomocy. Sam pochodzę z rodziny robotniczo-chłopskiej, a moje studia z katolickiej nauki społecznej dały mi narzędzia naukowego widzenia spraw społecznych. I właśnie nadarzył się taki czas w sierpniu 1988 r., kiedy trwały strajki w Stalowej Woli i trzeba było ludzi wesprzeć duchowo, moralnie i modlitewnie, a przede wszystkim być przy nich. Zawsze wychodziłem z założenia, że kapłan jest z ludu wzięty i dla ludu postawiony. Oni mogli i mieli prawo na mnie liczyć, dlatego też chciałem być im wierny, nie sprzeniewierzyć się. Była taka okazja, aby dać temu wyraz: dokładnie 15 lat temu, przed świętem Matki Bożej Częstochowskiej strajk w Hucie wygasał, ludzie byli przerażeni, okłamani, zawiedzeni, wiele osób nie chciało już strajkować[79].

Jak twierdzi Biskup Frankowski, w imię solidarności powinniśmy jednoczyć wszystkie siły, by budować dobro Ojczyzny. Wezwanie sandomierskiego Sufragana kierowane jest do władz, parlamentarzystów, partii, ludzi wszystkich zawodów i stanów, by solidarnie tworzyli nową cywilizację polityczną i społeczną. Nic więc dziwnego, że Biskupowi przyznano tytuł Honorowego Członka NSZZ „Solidarność”[80].Jest to nagroda za ogromny wkład w dzieło budowy i zachowania dziedzictwa „Solidarności”.

Dziękując „Solidarności” za to, że z poręki Związku otrzymał tytuł honorowego członka „Solidarności”, powiedział: Zapewniam moją „Solidarność”, że zawsze byłem z nią, jestem, będę, ilekroć będzie walczyć o słuszne prawa, należne jej i naszemu narodowi, należne wszystkim ludziom pracy w naszej ojczyźnie. Dałem temu wyraz na antenie Radia Maryja oraz kiedy miałem możliwość budzić sumienia Polaków w Chicago, uwrażliwiać ich na to, co złego dzieje się w naszej Ojczyźnie i równocześnie zachęcać do myślenia bardziej odpowiedzialnego, żebyśmy połączył myśli nasze, serca nasze i czyny, żebyśmy rozumieli, iż jeden człowiek, choćby był wspaniały, nie załatwi sprawy całemu narodowi - jeśli naród nie dojrzeje; nie pojmie, nie zjednoczy się, nie będzie ze sobą współpracować[81].

e) Akcja Katolicka - przedmiotem wielkiej troski Biskupa Frankowskiego

Do specyficznych form diecezjalnej i parafialnej aktywności w wymiarze społecznym należy Akcja Katolicka[82]. W Orędziu do Konferencji Episkopatu Polski w 1977 roku Jan Paweł II podkreśla: „Nowym wymiarem działalności kościelnej są organizacje katolickie, a wśród nich Akcja Katolicka. Tych możliwości nie było w Polsce od lat czterdziestych (...). Jest to kierunek właściwy polskiego duszpasterstwa i nie można z niego łatwo rezygnować”[83].

W trosce o katolickie zorganizowanie Narodu i skupienie go przy Kościele Biskup przez lata prowadził pracę duszpasterską i edukacyjną z zespołami synodalnymi całej Diecezji Sandomierskiej, a następnie - jako członek Komisji Episkopatu ds. Akcji Katolickiej - zabiegał o powstanie Akcji Katolickiej na jej terenie[84] i w całym kraju, m.in. zabierając głos na ten temat w Radiu Maryja.

Z największym oddaniem troszczył się o powstanie Akcji Katolickiej w Diecezji Sandomierskiej, której początek dały zespoły synodalne. Przez cztery lata - codziennie w innej parafii, a co miesiąc w tym samym dekanacie, odbywały się w diecezji spotkania zespołów synodalnych z Jego udziałem, na których dokonywano analizy tematów synodalnych (protokoły i opracowania znajdują się w archiwum Akcji Katolickiej)[85]. Jak ogromny był trud i wkład Biskupa Frankowskiego w dzieło Akcji Katolickiej świadczy sprawozdanie zarządu Diecezjalnego Instytutu Akcji Katolickiej w Sandomierzu z roku 1998[86]. Dzięki wielkiej mobilności Księdza Biskupa, Akcja Katolicka ma w diecezji 1531 członków w 105 parafiach (zgodnie z wykazem z dn. 16.11.1998 r. przekazanym do biura Krajowego Instytutu AK). Od stycznia do marca odbywały się comiesięczne spotkania formacyjne - wykłady w Stalowej Woli, Tarnobrzegu, Sandomierzu, Nowej Dębie, Staszowie, Łagowie, Modliborzycach, Gorzycach i Nisku. W październikurozpoczęły się comiesięczne spotkania formacyjne w 5-ciu ośrodkach: w Gorzycach, Łagowie, Nowej Dębie, Ostrowcu Świętokrzyskim, Modliborzycach - (Janowie Lubelskim). Szósty ośrodek - Nisko- rozpoczął swoją działalność w grudniu 1998 roku.

Biskup organizował też w Filii KUL-u w Stalowej Woli comiesięczne sympozja dotyczące spraw związanych z Akcją Katolicką, z udziałem profesorów KUL-u.

Znając wielkie zaangażowanie Biskupa w sprawy społeczne kraju, nie dziwi fakt, że swoje 35-lecie kapłaństwa - które Ksiądz Jubilat przeżywał z wielkim wzruszeniem, dziękując Bogu za łaskę powołania i służenia ludziom w kapłaństwie - obchodził „czynnie”, biorąc udział w trzecim już sympozjum, dotyczącym problemu powszechnego uwłaszczenia[87]. Zorganizowane przez Akcję Katolicką Diecezji Sandomierskiej sympozjum oraz obecność i zaangażowanie profesorów KUL-u, a także wielu osób zainteresowanych tą sprawą, przybyłych z różnych stron Polski, m.in. z Bielska-Białej, Pszczyny, z Poznania, Zamościa, Lublina, Tarnobrzega, Rzeszowa i innych miejscowości - uznał ksiądz biskup za najpiękniejszy prezent. Zwieńczeniem dotychczasowej pracy z Akcją Katolicką był Diecezjalny Kongres Akcji Katolickiej, który odbył się w Nowej Dębie 2 czerwca 2007 roku[88].

f) Radio Maryja - w służbie pasterskiej Biskupa Frankowskiego

W dzisiejszym duszpasterstwie ważną rolę odgrywają „środki przekazu”. Bez wątpienia stały się one wyzwaniem dla Kościoła i jego duszpasterskiej posługi, przede wszystkim w dziele ewangelizacji[89]. Środki te „mogą i powinny być narzędziami w służbie prowadzonej przez Kościół reewangelizacji i nowej ewangelizacji współczesnego świata”[90]. Jednym z wielu środków, który owocnie służy temu dziełu, jest Radio Maryja[91].

Biskup Frankowski od chwili powstania Radia Maryja wspiera go swoją ofiarną współpracą i niezwykłym zaangażowaniem, rozumiejąc doskonale, jak wielkie znaczenie ma w dziele duszpasterskim i integrowaniu Narodu. W swojej pracy pasterskiej -ewangelizacyjnej, bardzo często posługuje się Radiem Maryja, wygłaszając na jego falach katechezy[92], przemówienia, homilie i kazania. W Radiu Maryja Biskup upatruje siłę, która wspiera Kościół, Naród i człowieka. Podczas IX konferencji rekolekcyjnej, zorganizowanej w Poznaniu, tymi słowy nawoływał do ludzi pracy: Dzisiaj pracownicy Radia Maryja otrzymują na Jasnej Górze nagrodę od Katolickiego Stowarzyszenia Prawników za wspaniałą postawę wobec Radia Maryja, za ogromne zaangażowanie tego Radia dla ratowania Kościoła przed zalewem tego barbarzyństwa współczesnego, które idzie całą falą na katolicką Polskę. (...)[93]. Biskup Frankowski uważa, że na trudne polskie czasy Radio Maryja jest dziełem opatrznościowym, przypomina, że Stawia czoło temu współczesnemu barbarzyństwu, tym siłom dążącym do zniszczenia Narodu polskiego i Kościoła w Polsce wspierając wysiłki Episkopatu, biskupów polskich, kapłanów, wszystkich Polaków, ludzi dobrej woli (...). Gratulujemy Radiu Maryja tej właśnie nagrody. Bardzo nas ona cieszy. Wyrażamy wielką radość, ze Radio Powstało, że się tak pięknie rozwija, że tak odważnie osłania nas przed różnymi niebezpieczeństwami wciąż nam zagrażającymi, wciąż próbującymi nas zniszczyć[94].

Biskup jest mocno zatroskany zarówno o dobre imię Radia Maryja, jak i jego założyciela. W jego intencji modli się i jeśli zachodzi taka potrzeba, staje w jego obronie. Świadczy o tym fragment homilii skierowany do Rodziny Radia Maryja: Rodzina Radia Maryja (...) odważnie stanęła w obronie Radia Maryja i jego ojca założyciela. Przetrwała ataki na niespotykana skale, gdy usiłowano zniszczyć Radio Maryja oraz dobre imię i całą wspaniałą działalność jego założyciela [95].

W innym fragmencie homilii Biskup wzywa przedstawicieli Rodziny Radia Maryja do odwagi i wierności w służbie Bogu: Przychodzimy o północy na Jasną Górę w godzinie próby po światło wśród ciemności na naszej drodze powołania i po umocnienie, abyśmy dochowując wierności Bogu i człowiekowi, umieli z pokorą i odwagą przekazywać na falach eteru umysłom i sercom wszystkich ludzi radosną wieść o Chrystusie Odkupicielu[96].

Zakończenie

1. Soborowa teologia episkopatu, przedstawiona w konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium i w dekrecie o pasterskich zadaniach biskupów Christus Dominus w Kościele, prezentuje biskupa jako prawdziwego pasterza powierzonego mu ludu. Swoje pasterskie posługiwanie realizuje on wymiarze trzech urzędów: nauczania, uświęcania i kierowania. Korelują one dość mocno z zadaniami biskupa jako pierwszego zwiastuna Dobrej Nowiny, pierwszego szafarza sakramentów oraz tego, który stojąc na czele ludu, prowadzi go do osiągnięcia wiecznej szczęśliwości [97].

2. W niniejszym opracowaniu zostały omówione trzy teologiczne aspekty pasterskiego posługiwania Biskupa Edwarda Frankowskiego, ukazujące Go jako gorliwego Nauczyciela, niezwykłego i ofiarnego Kapłana, nadzwyczaj odważnego i żarliwego Pasterza przedłużającego w biskupiej służbie zbawcze dzieło Chrystusa[98] w trudnym okresie polskiej historii.

3. Dzięki wzorowej postawie uobecniającej Dobrego Pasterza, Najdostojniejszemu Jubilatowi bardzo wiele zawdzięcza Kościół w Polsce, cała nasza Ojczyzna oraz Kościół sandomierski. Stąd owoce Jego pasterskiej działalności winny stać się przedmiotem głębokiej, wieloaspektowej i wnikliwej refleksji. Niech podejmie ją duch­­­­owieństwo, kapłani, rodziny zakonne, wierni każdego wieku i każdego zawodu. Niech podejmie ją Kościół sandomierski i Kościół w Polsce.

Na zakończenie życzenia:

Oby dobry Bóg, trzymał w swej opiece Dostojnego Jubilata: Czuwaj nad całym ludem, nad którym Duch Święty ustanowił Cię biskupem, abyś kierował Kościołem Bożym w imię Ojca, którego w Kościele uobecniasz, i w imię Jego Syna, Jezusa Chrystusa, którego urząd posługiwania nauczycielskiego, kapłańskiego i pasterskiego wykonujesz, i w imię Ducha Świętego, który ożywia Kościół Chrystusa. Niech tak będzie.

[1] Rocznica ta przypada na dzień 15 sierpnia 2007 roku, ale jej obchody, w formie sesji naukowej pt. „Biskup Solidarności Edward M. Frankowski”, zorganizowano 15 października 2007 roku. Sympozjum to zostało zorganizowane przez Wydział Zamiejscowy Nauk o Społeczeństwie KUL Jana Pawła II w Stalowej Woli, Prezydenta Miasta Stalowej Woli - Andrzeja Szlęzaka, Fundację Uniwersytecką w Stalowej Woli, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie i Zarząd Regionu Ziemi Sandomierskiej NSS Z „Solidarność”.

[2] Od 1992 roku jest biskupem pomocniczym w Diecezji Sandomierskiej.

[3] KK, n 26.

[4] Sobór Watykański II: Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele Christus Dominus, n 2.

[5] Obrzędy święceń biskupa, prezbiterów i diakonów. Wprowadzenie ogólne, n 3.

[6] Wprowadzenie Teologiczne i pastoralne, w: Obrzęd święceń biskupa, prezbiterów i diakonów, Katowice (wyd. II), 1999, numery 12-30. Odtąd skrót: WTIP.

[7] Obrzędów święceń biskupa, prezbiterów i diakonów. Odtąd skrót: Ośwbp.

[8] Por. Sobór Watykański II: Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, n 22.

[9] Tamże, n 24.

[10] Zob. Ośwbp, Homilia, n 39. Zob. także: S. Czerwik, Osoba i posługiwanie Biskupa według „lex orandi” liturgii święceń po Soborze Watykańskim II, w: In vinculo communionis (Księga Jubileuszowa ku czci Biskupa Kieleckiego Kazimierza Ryczna), red. K. Gurda, T. Gacia, Kielce 1999, s. 130-143.

[11] Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska „Pastores gregis”, Kraków 2003, s.26.

[12] Zob. Ośwbpa, Kolekta, n 342.

[13] Por. D. Kwiatkowski, Wybrane teologiczne aspekty pasterskiej posługi biskupa w świetle tekstów mszy obrzędowej „Przy udzielaniu święceń Biskupich”, w: „Confitemini Domino, quoniam bonus” J. Nowak (red), Warszawa 2007, s. 392.

[14] W niniejszym opracowaniu i na tym etapie niemożliwą staje się sprawa dokładnej i wnikliwej analizy szczegółowej wszystkich jednostek nauczania ze względu na brak ich archiwizacji.

[15] Posługa słowa Bożego wiąże się z konkretnymi okolicznościami oraz przyjmuje treść i formę odpowiadającą głosicielowi i potrzebom słuchaczy.

[16] Zob. J. Twardy, Drogami kaznodziei i Arcypasterza, w: Księga Jubileuszowa (25 lat pasterskiego posługiwania Ks. Biskupa Ignacego Tokarczuka), red. J. F. Adamski, M Rudnicka, Brzozów - Stalowa Wola 1991, s. 105.

[17] Por. tamże, s.107-113.

[18] Zob. E. Frankowski, Wieś nadzieją dla Polski, Rekolekcje dla rolników, broszura-dodatek do „Naszego Dziennika”, nr 4 (1500), 6 stycznia 2003, ss.16

[19] Por. Twardy, Drogami kaznodziei i Arcypasterza, w: Księga Jubileuszowa (25 lat pasterskiego posługiwania Ks. Biskupa Ignacego Tokarczuka)..., s. 113-118.

[20] Por. KPK 386 paragraf I.

[21] Por. Twardy, Drogami kaznodziei i Arcypasterza, w: Księga Jubileuszowa (25 lat pasterskiego posługiwania Ks. Biskupa Ignacego Tokarczuka)..., s. 118-119.

[22] Fragment katechezy wygłoszonej w Radiu Maryja 3 stycznia 2004 roku.

[23] Por. G. Hepp, Zerfall der politischen Kultur? Wertvorstellungen im Wandel, Kőln 1984, s. 3.

[24] Por. H. Muszyński, Sprawował posługę Dobrego Pasterza, w: Sługa Boży Stefan kardynał Wyszyński ( 1901-1981), red. S. Budzyński i inni, Warszawa 2000, s. 91.

[25] Ośwbp, Homilia, n 39; por. Konstytucja o liturgii świętej , n 59, odtąd skrót - KL.

[26] Por. Czerwik, Osoba i posługiwanie Biskupa według „lex orandi” liturgii święceń po Soborze Watykańskim II, s. 140.

[27] KK, n 26.

[28] Zob. Ośwbp, Modlitwa święceń, n 47.

[29] Por.Kwiatkowski, Wybrane teologiczne aspekty pasterskiej posługi biskupa w świetle tekstów mszy obrzędowej „ Przy udzielaniu święceń Biskupich”, s. 397.

[30] Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Pastorem gregis (odtąd skrót - APG), Kraków (wyd. św. Stanisława) 2003, n 37.

[31] Por. DK 5.

[32] Fragment kazania Biskupa Edwarda Frankowskiego wygłoszonego podczas XIII Pielgrzymki Rodziny Radia Maryja na Jasną Górę dnia 10 lipca 2005 roku w czasie nocnego czuwania w Kaplicy Cudownego Obrazu.

[33] E. Frankowski, Rekolekcje dla ludzi pracy, Toruń 1997, s. 128.

[34] Zob. szerzej: APG, n 38.

[35] Por. KK 26.

[36] Por. S. Czerwik, Biskup i liturgia w świetle dokumentów Vaticanum II oraz odnowionych ksiąg liturgicznych, „Kielecki Przegląd Diecezjalny”, 51 (1975), s. 215; R. Kamiński, Posługa biskupa w diecezji, w: M. Marczewski (red.), Duch, który jednoczy (Zarys pneumatologii), Lublin 1998, s. 358.

[37] Zob. Homilia w całości zamieszczona na łamach: „Na Szlaku” 2005, nr 4, s. 6-7, 13.

[38] Zob. szerzej: APG, n 14.

[39] Tamże.

[40] Por. Jan Paweł II, List apostolski, Rosarium Virginis Mariae (16 października 2002 roku), n 43, w: AAS 95: (2003), s. 35-36.

[41] Zob. „Nasz Dziennik” z 14 maja 2003 roku, nr 111 (1607).

[42] Fragment homilii wygłoszonej po północy, podczas Mszy świętej w Kaplicy Cudownego Obrazu - 8 lipca 2007 rokuz okazji XV Pielgrzymki Rodziny Radia Maryja na Jasną Górę.

[43] Ośwbp, Homilia, n 39.

[44] Por. Czerwik, Osoba i posługiwanie Biskupa według „lex orandi” liturgii święceń po Soborze Watykańskim II..., s. 142.

[45] Zob szerzej: APG, n 50-54.

[46] Por. tamże, n 51-54.

[47] Autor opracowania jest świadomy, iż zaprezentowanie pasterskiej posługi Biskupa Edwarda jest wybiórcze i ma charakter ogólnego zarysu.

[48] Por. K. Ryczan, Słowo Ks. Biskupa Ordynariusza K. Ryczana w dniu ingresu do bazyliki katedralnej w Kielcach 11X 1993 roku, w: „Kielecki Przegląd Diecezjalny” (Organ Urzędowy Kurii Diecezjalnej), 69 (1993), nr 5, s. 424.

[49] Por . Cz. Cekiera, Obrońca Kościoła i Ojczyzny, w: Sługa Boży Stefan kardynał Wyszyński ( 1901-1981), red. S. Budzyński i inni, Warszawa 2000, s. 132.

[50] Kazanie wygłoszone z okazji Trzeciego Maja - polskiego Święta Narodowego. Zob. Forum Polonii, nr 1/2003, „Biuletyn Wspólnoty Polskich Organizacji w Austrii”.

[51] Order ten przyznawany jest osobom szczególnie zasłużonym dla Narodu i Państwa Polskiego.

[52] Por. M. Florczyk, Zagadnienia społeczne w przemówieniach Księdza Biskupa Kazimierza Ryczana (1993-1997),w: W służbie wartościom (Księga Pamiątkowa poświęcona Księdzu Biskupowi Profesorowi Dr. hab. Kazimierzowi Ryczanowi z okazji 60-lecia urodzin), red. R. Kamiński i inni, Kielce 1999, s. 65.

[53] Por. APG, n 52.

[54] Tamże.

[55] Por. Florczyk, Zagadnienia społeczne w przemówieniach Księdza Biskupa Kazimierza Ryczana (1993-1997), s. 65-66.

[56] Fragment homilii wygłoszonejna rozpoczęcie ogólnopolskiej pielgrzymki małżeństw i rodzin na Jasną Górę, w Kaplicy Cudownego Obrazu dnia 21 września 2002 roku.

[57] Fragment homilii Biskupa Edwarda Frankowskiego, wygłoszonej 26 września 2003 roku podczas Mszy Świętej w konkatedrze w Stalowej Woli na otwarcie XVI Krajowego Zjazdu Delegatów „Solidarności”.

[58] Fragment homilii Biskupa Frankowskiego z 21 września 2002 roku (jak wyżej).

[59] Dokument Stolicy Apostolskiej wydany w 1983 roku.

[60] Episkopat Polski dokonał uroczystej promocji 3 kwietnia 1991 roku, gdy Nuncjusz Apostolski wręczył uroczyście Kartę Praw Rodziny parlamentarzystom i przedstawicielem polskiego rządu. Celem Promocji Karty Praw Rodziny było uwrażliwienie zarówno tych, którzy są odpowiedzialni za los polskich rodzin i mają służyć, jak również samych rodzin - czytamy w komunikacie skierowanym do wiernych Kościoła. W dobie przemian zachodzących w Polsce, rodziny muszą znać prawa, które im przysługują, o których mówi Karta Praw Rodziny, jak również domagać się od Parlamentu i władz państwowych oraz wszystkich urzędów, aby respektowano podstawowe prawa człowieka i rodziny. Na podstawie artykułu: Karta Praw Rodziny, „Sztafeta” z 12 grudnia 1991 roku.

[61] Zob. Karta Praw Rodziny, „Sztafeta” z 12 grudnia 1991 roku.

[62] Osobiste zainteresowania i troski tyczące młodzieży wyraził biskup w książce: Społeczne uwarunkowania postaw religijnych młodzieży szkół średnich. Studium socjologiczne na podstawie badań wśród młodzieży szkolnej w Stalowej Woli, Stalowa Wola 2004.

[63] E. Frankowski, Rekolekcje dla ludzi pracy, Toruń 1997, s.49-50.

[64] Por. APG, n 52.

[65] Zob. Biskup Frankowski zasłużony dla Stalowej Woli, zob. „Nowiny” - Panorama Regionu, Październik 1992 s. 8.

[66] Stan z 7 października 2007 roku. Dane podane w sprawozdaniu rocznym (za rok akademicki 2006/2007) przez ks. prof. dr. hab. Mariana Wolickiego - Dziekana Wydziału Filii KUL-u w Stalowej Woli.

[67] Senat Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Lublinie, na wniosek Zarządu Towarzystwa Przyjaciół KUL, uchwałą z dnia 28 czerwca 2007 roku, na podstawie Statutu KUL Jana Pawła II § 11 ust. 3 przyznał biskupowi Edwardowi Frankowskiemu Medal „Za zasługi dla Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” w dowód uznania za ofiarną działalność na rzecz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Uroczyste odznaczenie nastąpiło 15 października 2007 roku podczas sesji naukowej „Biskup Solidarności Edward M. Frankowski” organizowanej na Wydziale Zamiejscowym Nauk o Społeczeństwie KUL w Stalowej Woli. Zob. http://www.sandomierz.opoka.org.pl/.

[68] Przemówienie Jana Pawła II w dniu 12 czerwca 1999 roku podczas pielgrzymki w Sandomierzu.

[69] Aktu poświęcenia Kościoła Matki Bożej Królowej Polski dokonał ks. kardynał K. Wojtyła 2 grudnia 1973 roku.

[70] Zob. obszerniej na ten temat: J. Kopacz, Uwarunkowania powstania i pierwsze lata działalności Filii Wydziału Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Stalowej Woli, w: „Studia Sandomierskie”, red. B. Stanaszek, 13 (2006), z. 1 s. 49-50.

[71] Biskup Frankowski zmienił miejsce pobytu, udając się ze Stalowej Woli do Sandomierza w roku 1992.

[72] Zob. http://www.biskupedwardfrankowski.stalwol.pl/wydarzenia.html, s.1.

[73] W uznaniu zasług dla społeczeństwa Stalowej Woli uchwałą Rady Miejskiej wpisano Biskupa Edwarda Frankowskiego do Księgi Zasłużonych dla miasta Stalowej Woli. Pismo to podpisał Przewodniczący Rady Miejskiej inż. Adam Ehrenfeld w październiku 1992 roku.

[74] Por. Biskup Frankowski zasłużony dla Stalowej Woli, zob. „Nowiny” - Panorama Regionu, s. 8.

[75] W imieniu Rady Miejskiej w Stalowej Woli dekret podpisał Przewodniczący Rady Miejskiej inż. Adam Ehrenfeld w listopadzie 1992 roku.

[76] Zob. htt:// www.biskupedwardfrankowski.stalwol.pl/ s.1.

[77] Por. Florczyk, Zagadnienia społeczne w przemówieniach Księdza Biskupa Kazimierza Ryczana (1993-1997), s. 66.

[78] Rozmowa Alicji Trześniowskiej z biskupem Edwardem Frankowskim o strajkach robotniczych w Hucie Stalowa Wola w 1988 roku.

[79] Wywiad został zamieszczony w: Miasto i ludzie Stalowej Woli, red. B. Kopacz, Stalowa Wola 2003. ,

[80] Zgodnie z uchwałą Nr 28/III/94 Walnego Zebrania Delegatów NSZZ „Solidarność” Huty Stalowa Wola S.A. Zarząd Regionu Ziemia Sandomierska wnosi do Prezydium Komisji Krajowej o wszczęcie procedury nadania tytułu „Honorowy członek NSZZ „Solidarność” biskupowi Edwardowi Frankowskiemu. Posiada On zasługi przy organizacji struktur związkowych NSZZ „Solidarność”.

[81] Zob. A. Trześniowska,Wokół słów bpa Edwarda Frankowskiego, w: „Niedziela” 32/96 z 11lipca 1996 roku.

[82] Por. E. Frankowski, Religijność katolików diecezji sandomierskiej (Studium socjologiczne), Sandomierz - Stalowa Wola 2006, s. 356.

[83] Orędzie Jana Pawła II do Konferencji Episkopatu Polski z 8 czerwca 1977 roku, „Ľ Osservatore Romano” 1977, nr 7, s. 60.

[84] Swoją troskę pasterską dotyczącą Akcji Katolickiej wyraził w następujących publikacjach: Akcja Katolicka czy Społeczna Akcja Katolicka, Biblioteka Uniwersytecka Filii WNS KUL w Stalowej Woli, t. VI, Stalowa Wola 1995, ss. 36; Asystent kościelny Akcji Katolickiej, Druk rozpowszechniany podczas spotkań synodalnych w parafiach Diecezji Sandomierskiej (brak miejsca wydania), 1998 ss. 12; Akcja Katolicka - wiara w czynie, Rozmowa przeprowadzona przez M. Przebieglca i M. Serafina, „Wizjoner Regionalny” 1995, nr 15, s. 3; Podstawowe założenia powołania Akcji Katolickiej w Polsce, „Biuletyn Instytutu Akcji Katolickiej Archidiecezji Lubelskiej” 1995, nr 2, s. 8-11; Podstawowe założenia Akcji Katolickiej w Polsce, w: Akcja Katolicka dzisiaj, Ząbki 1996, s 119-122.

[85] Por. Frankowski, Religijność katolików diecezji sandomierskiej (Studium socjologiczne), s. 362 (przypis nr 26).

[86] Sprawozdanie sporządzone 28 stycznia 1999. Zarząd przedstawia sprawozdanie zgodnie z Art. 32 pkt. 7 Statutu DIAK w Sandomierzu.

[87] Dla ratowania rolnictwa i polskiej wsi Biskup Frankowski zorganizował w latach 1998-2001 sympozja, w czasie których były głoszone Konferencje naukowe (ponad dwadzieścia wygłoszonych konferencji), zob. http://www.biskupedwardfrankowski.stalwol.pl/inicjatywy.html#konferencje. Trzeba zauważyć, iż blisko tysiąc osób uczestniczyło w Stalowej Woli w trzecim już spotkaniu, poświęconym wypracowaniu elementów programu ratunkowego dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Organizatorami konferencji były Akcja Katolicka Diecezji Sandomierskiej, Fundacja Uniwersytecka w Stalowej Woli oraz Polskie Stowarzyszenie Morskie i Gospodarcze. Mszę Świętą w intencji duchowego wsparcia rolników w słusznym proteście przeciw degradacji polskiej wsi i rolnictwa odprawił w stalowowolskiej bazylice MB Królowej Polski biskup Edward Frankowski, który w przyjętej oklaskami homilii poddał ostrej krytyce panującą obecnie w kręgach władzy filozofię totalitaryzmu liberalnego, wzywając zarazem do dokonania odnowy moralnej, zob. tamże.

[88] Zob. szerzej: http://www.biskupedwardfrankowski.stalwol.pl/.

[89] Por. A. Baczyński, Mass Media, w:, Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński i inni, Lublin 2006 s. 467.

[90] Zob. Aetatis novae n 11, Instrukcja duszpasterska Papieskiej rady ds. Środków Społecznego Przekazu z 22 lutego 1992 roku.

[91] Tamże.

[92] Na przykład, katecheza z cyklu „Z Kościołem w III tysiąclecie” z dnia 15 lutego 2003 roku, katecheza „Polska potrzebuje nadziei, która nie zawodzi” wygłoszona 3 stycznia 2004 roku, katecheza „Przywróćmy media Narodowi” wygłoszona dnia 3 lipca 2004, katecheza „Ubodzy i bezrobotni potrzebują nadziei” wygłoszona 7 lutego 2004 roku itp.

[93] Frankowski, Rekolekcje dla ludzi pracy..., s. 121.

[94] Tamże, s. 122.

[95] Fragment homilii wygłoszonej przez bpa Edwarda Frankowskiego do Rodziny Radia Maryja, zgromadzonej o północy z 8 na 9 lipca 2006 roku w kaplicy Cudownego Obrazu Matki Bożej Królowej Polski na Jasnej Górze z okazji XIV Pielgrzymki Rodziny Radia Maryja.

[96] Fragment homilii wygłoszonej o północy, podczas Mszy świętej w Kaplicy Cudownego Obrazu w dniu 8 lipca 2007 roku z okazji XV pielgrzymki Rodziny Radia Maryja na Jasną Górę.

[97] Por. Kwiatkowski, Wybrane teologiczne aspekty pasterskiej posługi biskupa w świetle tekstów mszy obrzędowej „Przy udzielaniu święceń Biskupich”, s. 407.

[98] Czerwik, Osoba i posługiwanie Biskupa według „lex orandi” liturgii święceń po Soborze Watykańskim II, s. 143.