Wstęp

1.Ks. Wincenty Granat jako dydaktyk i wychowawca

Działalność dydaktyczna i pedagogiczna ks. Wincentego Granata nie była przypadkowa. Przysposabiał się do tego jako alumn Seminarium Duchownego w Sandomierzu (1918-1923) i student Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego[1] w Rzymie (1923-1928)[2].

Po powrocie z Wiecznego Miasta, od 1928 r. został nauczycielem i był nim niemal do końca życia przez ponad 50 lat; najpierw jako prefekt szkół w Radomiu (1928-1933), następnie jako profesor Seminarium Duchownego w Sandomierzu (1933-1958), a dalej w 1952 r. został powołany na stanowisko zastępcy profesora teologii dogmatycznej (1952-1956), następnie docenta (1956-1965), i w końcu na profesora nadzwyczajnego (1965-1970), w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Tu był kierownikiem Katedry Teologii Dogmatycznej, Teologii Fundamentalnej i Teologii Porównawczej. Nadto piastował stanowisko prodziekana Wydziału Teologicznego KUL (1956-1958), dyrektora Konwiktu Księży Studentów (1956-1965) oraz rektora Uniwersytetu (1965-1970)[3]. Prowadził intensywną pracę naukową, której rezultatem były bardzo pokaźne liczebnie publikacje[4]. Brał czynny udział w sesjach i zjazdach naukowych, organizowanych na trenie kraju[5]. Uczył także po przejściu na emeryturę, będąc w Opolu Lubelskim (Niezdowie) i Sandomierzu (1977-1979). Zmarł w opinii świętości 11 grudnia 1979 roku w nadwiślańskim grodzie. Obecnie dobiega końca proces beatyfikacyjny na etapie diecezjalnym.

2. Działalność dydaktyczno-pedagogiczna Ks. W. Granata w Wyższym Seminarium Duchownym w Sandomierzu

a) dydaktyk

Z końcem sierpnia 1933 r. ks. Wincenty Granat został powołany na profesora Wyższego Seminarium Duchownego w Sandomierzu, w którym wówczas przygotowywało się do kapłaństwa 114 alumnów. Objął wykłady z filozofii i teologii dogmatycznej. Nauczał niektórych działów filozofii (logika, teoria poznania, kosmologia, psychologia, teodycea) oraz z teologii dogmatycznej specjalnej. Wówczas ks. W. Granat wprowadził pierwszy wykłady z teologii dogmatycznej w języku polskim[6]. Praktykę tę zaaprobował wizytator apostolski seminariów diecezjalnych w Polsce o. Benjamin Ryziński, franciszkanin, który w roku szkolnym 1936/1937 przeprowadził wizytację w Seminarium Duchownym w Sandomierzu[7].

Słuchacz z lat 1949-1954, ks. Stanisław Kowalczyk, następująco charakteryzuje wykłady ks. Wincentego Granata: „To, co może najbardziej urzekało w jego pracy dydaktycznej, wiązało się z umiejętnością zainteresowania słuchacza. W swych wykładach był «świeży», ciągle oryginalny, daleki od schematów książkowych. Umiał zafascynować wykładaną problematyką: tak filozoficzną jak teologiczną. Swych słuchaczy wciągał do dyskusji, po prostu zmuszał do myślenia – a nie mechanicznego «wkuwania». W jego interpretacji, «dogmat był żywy». Pamiętam, że ze szczególną uwagą analizował dokumenty Magisterium Kościoła. Choć ich styl był zawsze trudny i niejednokrotnie archaiczny, to jednak wyjaśnienia Profesora ukazywały ich egzystencjalny walor [...]. Choć Profesor wykładał dogmatykę, to daleki był od psychologicznego dogmatyzmu. Optyka jego wykładów zawsze uwzględniała słuchacza: jego zainteresowania, trudności, wątpliwości”[8]. W czasie wykładów Profesor unikał szablonu, wzbudzał u słuchaczy zainteresowanie, wykład prowadził zawsze z wielką siłą przekonania i żywą wiarą. Nadto miał na uwadze, aby podczas wykładu był zaangażowany cały człowiek, ze wszystkimi władzami duchowymi. Jego wykłady nie tylko pouczały i wyjaśniały pojęcia, ale także rozbudzały wiarę i rozpalały miłość ku Bogu.

b) pedagog

Praca w Seminarium Duchownym nie kończy się wykładem naukowym, ale każdy wykładowca jest również wychowawcą. Ks. Wincenty Granat z pełnym zaangażowaniem pracował na odcinku przygotowania kandydatów na przyszłych kapłanów. Włączał się w codzienne życie alumnów. Był często widziany na swobodnej, towarzyskiej rozmowie z klerykami na korytarzach seminaryjnych, w ogrodzie czy na spacerach poza miastem, przekonani, że otrzymają życzliwą poradę. Klerycy w pełni doceniali rolę Profesora w utrwalaniu ich powołania kapłańskiego. W okresie profesury ks. Wincentego Granata w Seminarium Duchownym w Sandomierzu przygotowało się do kapłaństwa 423 alumnów[9], z których 389 otrzymało święcenia kapłańskie[10]; czterech z nich zostało konsekrowanych na biskupów: Jan Kulik[11], Walenty Wójcik[12], Stanisław Sygnet[13], Marian Zimałek[14].

Był wielkim wychowawcą. Na każdym poziomie nauczania na trwałe wpisywał się w serca i charakter wychowanków. Na katedrze profesorskiej uczył nie tylko słowem, ale nade wszystko uczył swoją postawą kapłańską i swoim głębokim humanizmem chrześcijańskim. Już za życia był dla wychowanków swoistą żywą legendą. Jako wychowawca kapłanów starał się im przybliżyć życiową wartość ofiary Mszy świętej i tajemnicy Kościoła jako Mistycznego Ciała. W wykładach swoich, prowadzonych z ogromnym talentem, umiał wiązać największe tajemnice Boże z życiem. Ukazywał wychowankom i uczył ich, aby w sobie i drugim człowieku szukali odblasku największych tajemnic Bożych[15].

3. Ks. W. Granat jako dydaktyk i wychowawca w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim

a) dydaktyk

Od roku akademickiego 1952/1953 ks. W. Granat podjął wykłady i seminaria naukowe w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, godząc je z dotychczasowymi zajęciami w Seminarium Duchownym w Sandomierzu. Praca na uczelni lubelskiej stworzyła mu warunki pogłębienia problematyki, którą się zajmował i większego jej wyspecjalizowania, czym następnie dzielił się ze swymi studentami. Do czerwca 1956 r. ks. W. Granat dojeżdża z Sandomierza do Lublina, 15 września tegoż roku przeniósł się na tu stałe. W tym czasie prowadzi nadal do czerwca 1958 r. zajęcia w Seminarium Duchownym w Sandomierzu, dojeżdżając z Lublina; a od 1958 r. oddał się wyłącznie pracy w Uniwersytecie.

Wykłady zawsze zaczynały się modlitwą; studenci w pozycji stojącej, najpierw wyciszali się przez kilka sekund, po czym następowała modlitwa[16].Ksiądz Profesor miał umysł ścisły, logiczny, głęboki i krytyczny, był świetnym dydaktykiem[17]; prowadził wykłady z ogromnym talentem, bardzo przystępnie. „Bez wątpienia był jednym z najlepszych wykładowców na KUL-u. Jego wykłady były jasne, zrozumiałe, a przy tym głębokie i angażujące. Gdzieś C. Norwid pisał, że «Szkoła – stylu kłóciła się ze szkołą natchnienia». Otóż u Mistrza te dwie szkoły nie kłóciły się ze sobą, przeciwnie – współpracowały i uzupełniały się przenikając się wzajemnie”[18]. Podczas wykładów ks. W. Granat mówił z pamięci, niekiedy tylko czytał pewne charakterystyczne wypowiedzi autorów czy dobrane wiersze, skoncentrowany na przedmiocie, patrzył na słuchaczy. W jego spojrzeniu widoczne było ogromne zaangażowanie, przeżywał to, co mówił, jego słowa były wiarygodne. Przy tym nawiązywał bezpośredni kontakt z audytorium. Studenci mogli mu stawiać pytania, na które odpowiadał, nie tracąc wątku, z łatwością kontynuując przerwaną myśl. Niekiedy nawet prowokował do pytań lub sam je stawiał[19]. Słuchacz miał świadomość, że „wykład płynie jak potężna rzeka, mająca swe źródło w ogromnej osobistej, przemyślanej i przeżytej wiedzy. Niektórzy krytyczni studenci, wychodząc z sali, mówili niekiedy, że mieliśmy «konferencję», dając tym sposobem wyraz odczuciu, że to, co podawał ks. Wincenty Granat, to były prawdy z wiary, studium i przeżycia, podane w szkole również dla życia”[20].

Od pierwszych wykładów ks. W. Granat przykuwał uwagę słuchaczy i wywierał na nich ogromny wpływ, wzbudzał ich zainteresowanie i pociągał nie tylko prostym wykładem samej prawdy Bożej, lecz także umiejętnością przedstawienia jej jako żywej, ukazując jej działanie w duszy ludzkiej i jej wpływ na życie człowieka, który ją przyjmuje.

Profesor podawał trudną wiedzę „nie tyle jako zestaw tez i prawd, ile jako wiedzę o miłości Boga kierującego do ludzi swoje wezwanie i o odpowiedzi człowieka na to wezwanie”[21]. Teologia wykładana przez ks. W. Granata prowadziła zawsze od Boga w Chrystusie ku człowiekowi w Kościele, nadto „była przemodlona, nie była traktatem o oderwanej rzeczywistości, ale była kontaktem z żywym i kochającym Bogiem”[22]. Niejednokrotnie Ksiądz Profesor mówił swym studentom: „koniec traktatu w wykładzie, ale dalszy ciąg jego macie ciągle w kaplicy”[23].

b) pedagog

Ksiądz Wincenty Granat całą swą osobowością, codziennym życiem, podejmowaniem ciągłych wysiłków naukowych i wychowawczych wpływał niewątpliwie na kształtowanie postaw umysłowych i duchowych swych studentów; miał ogromne poczucie odpowiedzialności za formację alumnów w seminarium jak i kapłanów studiujących na Katolickim Uniwersytecie oraz innych wiernych, których Boża Opatrzność postawiła na drodze jego życia. O tym świadczą świadectwa wielu z nich. Jego wychowankowie dziś pracują dla dobra Kościoła w seminariach duchownych, poszczególnych wspólnotach parafialnych czy innych miejscach zaangażowania[24]. Wybitny teolog i pisarz, ks. Wincenty Granat był wychowawcą wielu kapłanów; zostało to utrwalone na płycie grobowca, w którym został pochowany.

Zakończenie

1.Papież Jan Paweł II po śmierci ks. Wincentego Granata w telegrafie kondolencyjnym do ówczesnego administratora diecezji sandomierskiej biskupa Piotra Gołębiowskiego napisał: „Ze smutkiem przyjąłem wiadomość o śmierci śp. ks. prałata Wincentego Granata, kapłana, teologa i wiernego syna Kościoła, długoletniego profesora, wychowawcy i rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, który swój umysł, serce i siły poświęcił prawdzie i służbie Chrystusowi w człowieku, zwłaszcza młodym. Z wdzięcznością myślę o jego wkładzie w formację duchową i intelektualną wielu kapłanów […]”[25]. Zaś Stefan Kardynał Wyszyński, Prymas Polski napisał: „Odejście do Ojca Niebieskiego Księdza Prałata Wincentego Granata, długoletniego Rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, wybitnego autora teologicznych dzieł naukowych, wychowawcy młodzieży akademickiej napełnia nas smutkiem z rozstania, a zarazem radością wielkiej chwały Boga, który przyozdobił Kościół polski tak wybitną postacią […]”[26].

2.Wydaje się, że powyższa prezentacja naukowo-wychowawcza sługi Bożego Ks. Wincentego Granata nie wyczerpuje całej aktywnej jego działalności jako profesora i wychowawcy. Na każdym poziomie nauczania był znakomitym dydaktykiem i pedagogiem wpisując się trwale w umysły i serca swych uczniów i wychowanków.

[1] Po roku studiów, 24 sierpnia 1924 r. otrzymał w katedrze sandomierskiej z rąk biskupa Mariana Ryxa święcenia kapłańskie.

[2] H. I. Szumił, Deo et Ecclesia. Życie i działalność ks. Wincentego Granata, Opole 1992, s. 31-55:

[3] Tenże, Działalność naukowa ks. prof. Wincentego Granata, Lublin 2005, s. 15-60: Działalność dydaktyczna; por. tenże, Z działalności dydaktycznej ks. prof. Wincentego Granata, „Studia Sandomierskie”, 2 (1981), s.149-176, J. Misiurek, Uczył i wychowywał, w: Tajemnica człowieka. Wokół osoby i myśli ks. Wincentego Granata, kom. red. Cz. Bartnik [i in.], Lublin 1985, s. 468-469 oraz w innych świadectwach zamieszczonych w opracowaniu: Dla Boga i Kościoła. Sługa Boży ks. Wincenty Granat – świadectwa, oprac. i przygotowała do druku H. I. Szumił, Sandomierz 2012.

[4] Szumił, Działalność naukowa ks. prof. Wincentego Granata, s. 75-98: Działalność naukowo-wydawnicza oraz s. 99-150: Bibliografia podmiotowa.

[5] Szumił, Deo et Ecclesiae, s. 100-113.

[6] Dotąd wykłady z podstawowych przedmiotów teologicznych były prowadzone w języku łacińskim (S. Drypa, Profesor i wychowawca, w: Chrześcijanie,red. B. Bejze, t. XI, s. 93).

[7] Archiwum Diecezji Sandomierskiej, Akta Seminarium Duchownego od 1918-1949, Pismo Sacra Congregatio De Seminariis et Studiorum Universitatibus z dnia 3 IX 1936 r. N. 1220/36/2 do bpa Jana Lorka; por. W. Wójcik, Wykładowca, w: Chrześcijanie, red. B. Bejze, t. XI, s. 180..

[8] Wciąż żyje w pamięci uczniów i wychowanków, w: Dla Boga i Kościoła, red. H. Szumił, s. 92.

[9] Zob. Schematyzm Diecezji Sandomierskiej z lat 1934-1955.

[10] Tamże.

[11] Bp Jan Kulik (1918-1995) w 1937 r. wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Łodzi, gdzie studiował do 1941 r. Po likwidacji tej uczelni przez niemieckie władze okupacyjne przeniósł się do Seminarium w Sandomierzu i tam kontynuował naukę do święceń kapłańskich, które otrzymał 3 VI 1945 r. w Łodzi. W 1959 r. przyjął sakrę biskupią.

[12] Bp Walenty Wójcik (1914-1990) w latach 1934-1939 był alumnem seminarium w Sandomierzu, został wyświęcony w 1939, konsekrowany w 1961 r.

[13] Bp Stanisław Sygnet (1924-1985) w latach 1948-1952 był alumnem, został wyświęcony w 1952, konsekrowany w 1976 r.

[14] Bp Marian Zimałek w latach 1950-1955 był alumnem, został wyświęcony w 1955, konsekrowany w 1987 r.

[15] Przemówienia, w: Dla Boga i Kościoła, red. H. Szumił , s. 407- 408.

[16] Zob. S. Kafel, Nie widziałem go nigdy uniesionego gniewem..., w: Dla Boga i Kościoła red. H. Szumił, s. 218.

[17] M. Rechowicz, Ks[iądz] rektor Wincenty Granat – tak jak go widziałem, w: Tajemnica człowieka red. Cz. Bartnik i inni, s. 483.

[18] R. E. Rogowski, Był człowiek posłany.., w: Chrześcijanie red. B. Bejze, t. XI, s. 139.

[19] K. Strzelecka, Szkic do portretu, w: Chrześcijanie, red. B. Bejze, t. XI, s. 155-156; por. A. Śliwiński, Dla mnie był to wielki uczący profesor, w: Dla Boga i Kościoła, s. 309-310; J. Swastek, Prawy człowiek, wzorowy kapłan, w: Chrześcijanie, red. B. Bejze, t. XI, s. 159.

[20] O. Filek, Veritatem facientes in caritate, w: Dla Boga i Kościoła,red. H. Szumił, s. 79.

[21] M. Maciołka, Człowiek wiedzy i serca, w: Chrześcijanie red. B. Bejze, t. XI, s. 121.

[22] E. Marcinkiewicz, Człowiek wielkiej dobroci, w: Dla Boga i człowieka, red. H. Szumił, s. 101.

[23] W. Danielski, Jego dobre imię, w: Tajemnica człowieka, red. Cz. Bartnik i inni, s. 451.

[24] Wielu jego księży-studentów zostało biskupami: Oto ich nazwiska w układzie chronologicznym konsekracji: bp Jan Kulik (1959), bp Jan Mazur (1961), bp Walenty Wójcik (1961), bp Bolesław Pylak (1966), bp Julian Wojtkowski (1969), kard. Henryk Gulbinowicz (1970), bp Czesław Lewandowski (1973), bp Paweł Socha (1974), bp Władysław Bobowski (1975), bp Stanisław Sygnet (1976), bp Alfons Nossol (1977), bp Tadeusz Rybak (1977), bp Miłosław Jan Kołodziejczyk (1978), bp Edward Ozorowski (1979), bp Stanisław Napierała (1980), bp Stanisław Stefanek (1980), bp Mieczysław Jaworski (1982), bp Edmund Piszcz (1982), bp Juliusz Paetz (1983), bp Stefan Moskwa (1984), bp Jan Bagiński (1985), bp Ryszard Karpiński (1985), bp Henryk Muszyński (1985), bp Zygmunt Pawłowicz (1985), bp Andrzej Śliwiński (1986), bp Stanisław Kędziora (1987), bp Marian Zimałek (1987), bp Jan Bernard Szlaga (1988), bp Bogdan Wojtuś (1988), bp Marian Błażej Kruszyłowicz (1989), bp Teofil Wilski (1995).

[25] Przemówienia, w: Dla Boga i Kościoła,red. H. Szumił, s. 414.

[26] Tamże, s. 412, 415.