W ramach odnowy liturgicznej podkreśla się mocno to, by życie rodzinne wiązać z rokiem kościelnym. W soborowej Konstytucji o liturgii czytamy: „Z biegiem roku Kościół odsłania całe misterium Chrystusa, począwszy od Wcielenia, aż do Wniebowstąpienia, do dnia Zesłania Ducha Świętego (...) W ten sposób, obchodząc misteria Odkupienia, Kościół otwiera bogactwo zbawczych czynów i zasług Pana, tak, ze one uobecniają się niejako w każdym czasie, aby wierni zetknęli się z nimi i dostąpili łaski zbawienia” (KL 102). W ten sposób rok liturgiczny pozwala włączyć się wszystkim w rytm życia Kościoła.

Rodzina nie tylko winna przeżywać rok Boży w kościele, ale także w domu, który zamieszkuje. Stanowi on „sanktuarium Kościoła”, w którym jest miejsce na sprawowanie kultu religijnego. „Rodzina winna zadać sobie trud, aby obchodzić w domu uroczyście okresy oraz święta związane z rokiem liturgicznym"( FC 66)

Szczególnym czasem na przeżywanie liturgii domowego Kościoła jest okres czterdziestodniowego przygotowania do Wielkanocy. Tematem tego okresu jest: chrzest i jego konsekwencje (1) , wewnętrzna przemiana –metanoia (2) i rozważanie męki Zbawiciela (3).

1. Chrzest i jego konsekwencje

W liturgii domowego Kościoła proponuje się, aby uwzględnione były elementy chrzcielne. Na ołtarzu domowego Kościoła w I niedzielę Wielkiego Postu rodzice powinni umieścić wodę święconą, którą kapłan pobłogosławił przed Sumą w kościele parafialnym. Woda święcona będzie przypominać wszystkim domownikom wodę chrzcielną, którą zostali obmyci z grzechów i wprowadzeni do wspólnoty Kościoła, tworząc mieszkanie Boga Ojca przez Syna w Duchu Świętym i stając się Ludem Bożym. Żegnamy się wodą święconą w imię Trójcy Przenajświętszej idąc spać czy też rano wychodząc do pracy. Poprzez szczerą spowiedź wszyscy powracamy do stanu czystości duszy, jaką mieliśmy po chrzcie świętym, a poprzez udział w rozważaniu słowa Bożego (fragmenty Ewangelii na temat chrztu) ugruntujemy się na drodze powołania chrzcielnego.

2. Wewnętrzna przemiana -metanoia

Z elementów pokutnych Ojcowie Soboru zalecają, by obok świadomości społecznych skutków grzechu wpoić wiernym właściwą naturę pokuty polegającą na znienawidzeniu grzechu jako obrazy Bożej i położeniu większego nacisku na potrzebę modlitwy za grzeszników (por. KL 109). Pokuta ta ma być „nie tylko wewnętrzna i indywidualna, lecz także zewnętrzna i zbiorowa” (KL 110). Jednym z przejawów ducha pokuty w rodzinie jest szczególna troska rodziców polegająca na przypomnieniu domownikom niektórych elementów okresu wielkopostnego.

I tak w niedzielę poprzedzającą Środę Popielcową warto przypomnieć mieszkańcom domu początek nowego okresu liturgicznego, który winien stać się okazją do naprawy życia. Jeśli np. w domu jest młodzież, która planuje zakończenie karnawału, należy przypomnieć jej, by tak go zorganizować, aby zabawa kończyła się przed północą. Również powinno zobowiązywać się domowników do uczestnictwa we Mszy świętej i udziału w obrzędzie posypania głów popiołem. Dla tych, którzy nie mogą uczestniczyć w tej ceremonii kościelnej, można w domowej liturgii zorganizować obrzęd posypania popiołem. Mogą brać w nim udział chorzy, a nawet wierni spoza kręgu najbliższej rodziny.

W tym okresie każdy z rodziny, z wyjątkiem dzieci nie uczęszczających do szkoły, ma obowiązek uczestniczyć w rekolekcjach. Rodzice winni wcześniej zapoznać się z terminarzem rekolekcji, by tak zorganizować życie domowe, aby każdemu ułatwić udział w wielkopostnych ćwiczeniach. Szczególnie, gdy chodzi o małe dzieci, dla których nie przewidziano rekolekcji, proponuje się, by z nimi odprawiać rodzinnie Drogę Krzyżową.

W V niedzielę wielkopostną Kościół rozpoczyna rozważanie męki i śmierci Chrystusa. W rodzinach chrześcijańskich w tym dniu, po powrocie z kościoła można dokonać uroczystego podwyższenia Krzyża świętego. W tym celu stół nakrywamy białym obrusem, umieszczamy na nim krzyż, stawiamy świece i kładziemy Pismo święte. W tym dniu proponuje się też błogosławieństwo cierniowej korony. By dokonać tego aktu, sugeruje się, aby rodzice w ramach niedzielnego spaceru do lasu lub na pole, razem z dziećmi poszukali ostrych cierni tarniny, z których zrobić można niezbyt dużą koronę. Umieszczamy ją na ołtarzyku domowym. W jej wnętrzu można ustawić czerwoną świecę symbolizującą Chrystusa cierpiącego. Będzie to pobudzać serca domowników do większej miłości ku Chrystusowi i wdzięczności za to, że „stał się posłusznym aż do śmierci” (Flp 2,9). Idąc w Wielką Sobotę na Liturgię Światła, należy zabrać poświęconą koronę i wrzucić do płonącego ogniska na znak, że skończyła się męka Chrystusa.

3. Rozważanie męki Zbawiciela

Szczególnie ważny w tym okresie jest Wielki Tydzień, a zwłaszcza trzy święte dni, które stanowią szczyt liturgii całego roku kościelnego. Jest to okres skupienia i wyciszenia. Winniśmy w tym czasie zamknąć radioodbiorniki (słuchamy co najwyżej wiadomości), zrezygnować z telewizji, nie włączać video czy magnetofonu. Lekturą domową w tych dniach winno być Pismo Święte, które pozwoli nam odtworzyć mękę Zbawiciela.

Wielki Czwartek - każda rodzina winna zaznaczyć pełnym uczestnictwem we Mszy Wieczerzy Pańskiej. Do owocnego przeżycia Triduum Paschalnego, ma być przygotowany nie tylko kościół, ale i dom rodzinny, który cechować powinna czystość i świeżość. Tak było w dawnej polskiej tradycji, myto oraz szorowano chaty, bielono ściany, a dziewczęta ozdabiały izbę wycinkami, malowankami, sztucznymi i żywymi kwiatami.

W Wielki Piątek zachowujemy ścisły post ilościowy i jakościowy. Matka nadaje temu właściwy charakter, przygotowuje i podaje odpowiednie pokarmy i czuwa nad tym. Dzień ten winniśmy przeżyć jak uczniowie Ukrzyżowanego Mistrza. W mieszkaniu należy wyeksponować krzyż. Najlepiej umieścić go na stole na piątym obrusie. O 15.00 - godzinie śmierci Chrystusa, można zapalić przynajmniej jedną świecę. Winna się ona palić przez cały czas pobytu rodziny w domu. Dekoracji tej towarzyszyć może muzyka poważna, o motywach pasyjnych.

Przez całą niemal Wielką Sobotę trwa pielgrzymka rodziców z dziećmi w świątecznych strojach, z koszykami i „święconką”. Pokarmy do poświęcenia to przede wszystkim: chleb na znak „Chleba żywego, który zstąpił z nieba” (J 6,41), a w Komunii świętej daje życie? światu.

Z kolei jajka i kolorowe pisanki są symbolem życia budzącego radość w sercach. Wędliny i baranek wielkanocny (z cukru, z ciasta) przenoszą myśl i serca wierzących w zamierzchłą pierwszą noc paschalną, noc Bożego zmiłowania nad narodem wybranym, noc rozpoczynającą wędrówkę Izraelitów do Ziemi Obiecanej. Na wielkanocny stół, podajemy pobłogosławiony chrzan, pieprz i sól, które są odpowiednikami biblijnych gorzkich ziół. W Starym Testamencie spożywano z nimi mięso wielkanocnego baranka.

Spotkanie w Wielką Niedzielę przy stole powinno, mieć charakter religijny, podobnie jak Wigilia bożonarodzeniowa. W czasach, kiedy rodzina przestaje być wspólnotą religijną, między innymi na skutek zanikania rodzinnych tradycji religijnych związanych z obchodem świąt, laickim spędzaniem niedziel i obchodzeniem uroczystości religijnych, staje się wprost koniecznością wiązanie życia rodzinnego z rokiem Bożym. Chodzi o to, by „utrzymać pierwotny charakter okresów liturgicznych, które przyczyniają się do ożywienia pobożności wiernych przez odprawianie misteriów chrześcijańskiego Odkupienia, a zwłaszcza misterium paschalnego”. (por. KL 107).

[1] Przy opracowaniu wykorzystano następujące dokumenty i publikacje:

a) Dokumenty:

- Konstytucja o liturgii z 4 grudnia 1963 roku (skrót= KL)

- Jan Paweł II, Adhortacji Apostolska o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym Familiaris Consortio (skrót = FC).

b) Opracowania:

- J. Wysocki, Rytuał Rodzinny, Włocławek 1990 s.279-359.

- W. Nowak, Zarys liturgii Kościoła Domowego, Olsztyn 2000 s.79- 83.

- J. Uryga, Rok Polski w życiu, w tradycji i obyczajach ludu, Włocławek 2002 s.159-207.