Minęło dziesięć lat od ogłoszenia przez Papieża Jana Pawła II bulii "Totus Tuus Poloniae Populus", która ustanawiała nowy kształt diecezji sandomierskiej dając jej równocześnie pasterza w osobie biskupa Wacława Świerzawskiego. Może to tylko zbieg okoliczności, a może swoisty znak czasu, jakich Pan Bóg nie skąpi swemu ludowi na każdym etapie dziejów, ale właśnie w dziesiątym roku jego pasterzowania w noc Wigilii Paschalnej spłynęła przez ręce Pasterza diecezji łaska Sakramentu Chrztu, Bierzmowania i Eucharystii na grono dziesięciu katechumenów. Wydarzenie to miało miejsce we wnętrzu prastarej bazyliki katedralnej, która rok po roku była świadkiem chrztu osób dorosłych od początku jego biskupiej posługi.

Biorąc pod uwagę ostatnie kilkadziesiąt lat, chrzest dorosłych udzielany był zawsze, choć może sporadycznie, w normalnym toku duszpasterskiej działalności Kościoła, zarówno tego w lokalnej społeczności naszej diecezji, jak i w innych diecezjach. Sobór Watykański II, który podjął szeroko zakrojoną reformę w Kościele Powszechnym, odniósł się także do zagadnienie chrztu dorosłych i postanowił przywrócić instytucję katechumenatu w odnowionym kształcie¹, a papież Paweł VI zatwierdził nowe Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych. Następnie Sobór zalecał, aby katechumenat przywrócić w poszczególnych diecezjach i dostosować do lokalnych uwarunkowań.

To zalecenie stało się jednym z wielu, ale także jednym z pierwszych zadań, jakie przyjął w swoim pasterskim programie nowo mianowany biskup Wacław Świerzawski w diecezji sandomierskiej. Miał w tym względzie za sobą lata doświadczeń z czasów kiedy był rektorem-duszpasterzem przy kościele św. Marka Ewangelisty w Krakowie, a także rektorem Papieskiej Akademii Teologicznej. Jako pierwszy wprowadził katechumenat według zasad podanych w Obrzędach chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych², a do pracy z ludźmi dorosłymi, którzy pozostawali bez chrztu, zaangażował osoby konsekrowane z instytutu świeckiego. Z czasem z tego instytutu wyłoni się żeńskie Zgromadzenie Sióstr Świętej Jadwigi Królowej Służebnic Chrystusa Obecnego (rok 1990), którego charyzmatem jest posługa w zakresie inicjacji i reinicjacji chrześcijańskiej, a ściślej mówiąc: przekaz wiary poprzez liturgię. Posiadał zatem nowo mianowany biskup i wiedzę, i doświadczenie, a także zespół zaangażowanych ludzi, którzy rozumieli to - od nowa budzące się we współczesnym Kościele - dzieło.

Instytucja katechumenatu stała się więc w diecezji sandomierskiej faktem. Katechumenat, jako droga nawrócenia i przyjęcia wiary, której uwieńczeniem staje się wszczepienie w Kościół - czyli w Chrystusa - zawsze posiada stronę ukrytą, niedostępną dla zewnętrznego oglądu, gdzie działa łaska Boga i gdzie człowiek odgadując jej życiodajną moc udziela wolnej odpowiedzi. Można zatem ująć tę dziesięcioletnią historię jedynie poprzez pewne zestawienia uwzględniające struktury katechumenatu i kształt obrzędów, poprzez ogólną charakterystykę osób, które w swoim czasie zdecydowały się zapukać do Kościoła z prośbą o chrzest, i poprzez zaangażowanie tych, którzy odpowiadając tej prośbie stanęli obok, aby z troską i odpowiedzialnością ukazać im drogę - w takim duchu, w jakim Filip wskazywał ją Natanaelowi: "Chodź i zobacz" (J 1,46).

Do bram Kościoła sandomierskiego przychodzili różni. Wśród czterdziestu ośmiu osób, które w minionym okresie przyjęły sakramenty chrześcijańskiej inicjacji, były osoby z doświadczeniem wierzeń w kręgu świadków Jehowy, a także ludzie pozbawieni wszelkich doświadczeń i pojęć natury religijnej. Wywodzili się z rodzin laickich, bądź tzw. katolickich ale nie praktykujących, a także z rodzin patologicznych. Przybywali też ludzie z innych Kościołów chrześcijańskich, czy wreszcie tacy, których dzieciństwo ukształtowało się w obcej narodowościowo tradycji i religii. Pod względem wieku również zaznaczyła się duża rozpiętość. Wystarczy nadmienić, że najmłodszy kandydat liczył dziewięć lat (jeśli się nie uwzględnić trójki dzieci w wieku przedszkolnym, które przystąpiły do chrztu razem z matką), a najstarszy lat pięćdziesiąt cztery. Uwzględniając pobieżny szacunek warto odnotować, że większość to ludzie stanu wolnego, pozostali żyli w małżeńskich związkach cywilnych. W gronie katechumenów znalazło się dwunastu uczniów i studentów. Biorąc pod uwagę wykształcenie omawianej grupy, przeważnie były to osoby po szkołach średnich lub zawodowych, kilkoro zaś po studiach wyższych. Z ich znajomością spraw religii, a w szczególności religii katolickiej, było różnie. Niektórzy nie otrzymali żadnej wiedzy w tym względzie, a inni pobierali ją biernie na szkolnej katechezie.

Wejście na drogę prowadzącą do chrztu najczęściej dokonywało się w związku ze spotkaniem osoby lub rodziny katolickiej, zwłaszcza w kontekście zamiarów małżeńskich lub zaistniałych już matrymonialnych związków. Czasem też punktem wyjścia stawało się pragnienie uporządkowania życia, które od lat toczyło się poza religią i całą chrześcijańską tradycją, a duchowa pustka stawała się ciężarem nie do uniesienia.

Ważną rolę w tym względzie spełniali duszpasterze, którzy mając rozeznanie w parafialnej wspólnocie umieli swoim autorytetem i pouczeniem dodać odwagi do podjęcia życiowego kroku. W kilku przypadkach okoliczności były jeszcze bardziej ukryte, a pragnienie chrztu wypływało z czysto duchowej potrzeby zbliżenia się do spraw, w których zagadka życia stałaby się bardziej jasna i zrozumiała.

W całej dziesięcioletniej historii katechumenat wraz ze wszystkimi jego stopniami zasadniczo włączany był w rytm roku liturgicznego to znaczy rozpoczynał się w okresie Adwentu i trwał do Wigilii Paschalnej, po czym następował tak zwany okres mystagogii. W kilku jedynie przypadkach pojawiła się potrzeba ustanowienia indywidualnego toku. W diecezji ukształtował się styl przygotowywania kandydatów na terenie parafii, z których pochodzili, najczęściej przez miejscowych księży duszpasterzy. Oni wchodzili każdorazowo w funkcję katechisty, którego zadaniem jest przekazanie światła Bożego Objawienia zawartego w Piśmie świętym i nauczaniu Kościoła stopniowo, z uwzględnieniem stopnia zrozumienia,. Niezwykle ważnym zadaniem księdza katechisty jest zawsze docieranie do osobistych motywów kandydata do chrztu i w razie potrzeby oczyszczanie ich - wszak głównym motywem przyjęcia wiary w Boga i życia według jej wymogów nie może być nic innego jak sam Bóg, który z miłości wybrał ludzi na swych przybranych synów - jak zaznacza św. Paweł Apostoł w Liście do Efezjan (Ef 1,2) - a powodowany miłością powołuje każdego człowieka do wspólnoty ze sobą. Katechiści byli odpowiedzialni najpierw za okres przed katechumenatem, czyli za prekatechumenat, kiedy we wstępnych rozmowach dojrzewała u osób nie ochrzczonych ostateczna decyzja i kiedy trzeba było wyjaśnić najbardziej podstawowe pojęcia związane z życiem Kościoła oraz ustalić stopień ich rozumienia. Następnie podejmowali katechezy przygotowujące do poszczególnych stopni, najczęściej posługując się wzorcową pozycją Pasterza Wiara co ci daje³. Z pożytkiem korzystano także z pozycji ks. Szymona Fedorowicza: Aby przejrzały wasze oczy⁴. Zarówno przyjęcie do katechumenatu, jak i główne obrzędy sprawowane były zwyczajnie w katedrze i prowadzone początkowo przez samego biskupa, a następnie przez proboszcza parafii katedralnej. Ostatni akt - chrzest, bierzmowanie i Komunia święta pozostawały z reguły w gestii księdza biskupa. W czasie minionych dziesięciu lat szafarzami sakramentów byli:

• ks. biskup Wacław Świerzawski, Pasterz (1992/93, 1993/94, 1995/96, 1998/99/ 1999/2000/, 2000/01 2001/02)
• ks. Józef Lisowski (1992/93)
• ks. Zbigniew Mistak (1993/94, 1997/98)
• ks. biskup Edward Frankowski (1994/95)
• ks. Tadeusz Lutkowski (1996/97)

W dwóch jedynie przypadkach sam chrzest miał miejsce poza katedrą.

Obrzędy katechumenalne - obrzęd przyjęcia (naznaczenie krzyżem), wybrania (wpisania imienia), tak zwane skrutynia, obrzędy przekazania symbolu wiary i modlitwy Pańskiej, obrzęd oddania symbolu wiary i obrzęd "Effeta" - miały miejsce zamiennie, albo w katedrze, albo w parafii, z której pochodził kandydat. W dzieło przygotowywania kandydatów do chrztu zaangażowali się w minionym okresie następujący księża:

• ks. Andrzej Jakóbczak (1992/93)
• ks. Henryk Switek (1993/94)
• ks. Jerzy Dąbek (1993/94)
• ks. Stanisław Bar (1993/94, 1994/95)
• ks. Andrzej Bobola (1993/94)
• ks. Edward Madej (1994/95)
• o. Szczepan Król OFMCap (1995/96)
• ks. Kazimierz Żyłka (1996/97)
• ks. Jerzy Burek (1998/99, 1999/2000)
• ks. Władysław Drewniak (2000/01)
• ks. Andrzej Stefański (2000/01)
• ks. Mieczysław Wolanin (2000/01)
• ks. Jan Młynarczyk (2000/01)
• ks. Józef Groński (2001/02)
• ks. Józef Śmigiel (2001/02)
• ks. Tadeusz Strugała (2001/02)
• ks. Jan Zając (2001/02)

Funkcję katechisty pełniły również:

• s. Katarzyna Bruzda CHR (1997/98, 1998/99)
• s. Violetta Reder CHR (1994/95, 1997/98)
• p. Beata Wójtowicz - katechetka (2001/02).

Obok księdza katechisty staje przy katechumenie poręczyciel, który zwykle pełni potem rolę rodzica chrzestnego, ale także starszego brata (siostry) we wierze, który może i powinien świecić mu swoim przykładem i ułatwiać zrozumienia tajemnic życia ucznia Chrystusowego. W naszej diecezji poręczycielami stawały się z reguły osoby z najbliższego otoczenia kandydata, ale były przypadki, że taką rolę przyjmował na siebie ktoś z katedralnej wspólnoty wierzących. Niektórzy podejmowali się tej misji kolejny raz, stając się niejako apostołami Bożej sprawy. Z opinii, jaką nieraz wyrażali poręczyciele, można zauważyć, że będąc obok osoby przygotowującej się do chrztu przeżywali wielką przygodę także z punktu widzenia swojej wiary i życia religijnego.

W dziesięcioleciu trwania katechumenatu rolę, której nie sposób przecenić, pełniły siostry Św. Jadwigi Królowej, tworząc zespół duchowego wsparcia i podejmując w indywidualnym kontakcie rozliczne kwestie dotykające zagadnień natury moralnej, dogmatycznej oraz przygotowując do świadomego przekraczania poszczególnych progów na stopniach katechumenalnej drogi. W wielu przypadkach trzeba było pochylić się nad sprawami bytowymi, ponieważ nasi kandydaci wywodzili się czasem z rodzin niezamożnych, a bywało - patologicznych, zaniedbanych duchowo i materialnie. W tym miejscu należy wymienić siostry, które z całym zapałem apostolskim oddawały się pracy z katechumenami. Były to między innymi:

• s. Danuta Fortuna CHR (1992/93,1994/95, 1995/96)
• s. Katarzyna Bruzda CHR (1993/94,1996/97, 1997/98, 1998/99)
• s. Ewelina Zarosa CHR (1999/2000)
• s. Alicja Rutkowska CHR (2000/01)
• s. Iwona Jasińska CHR (2001/02)

W ciągu dziesięciu lat przez instytucję katechumenatu diecezji sandomierskiej przeszło kilkadziesiąt osób. Jak wspomniano, czterdziestu ośmiu z tego grona dostąpiło łaski odrodzenia się z wody i Ducha Świętego. W kilku przypadkach trzeba było odmówić chrztu z powodu zawiłej, nie dającej się przezwyciężyć sytuacji moralnej lub na skutek niejasnych czy fałszywych motywów. W głównej mierze do chrztu przystąpili ludzie młodzi, w wieku dojrzałym, przed którymi stanęła perspektywa życia aktywnego. Tą swoją dorosłość i aktywność będą odtąd przeżywać w zjednoczeniu z Bogiem, w komunii z Tym, którego Ojciec dał, "aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne" (J 3,16). Równocześnie w wielu sercach i rodzinach, w których dotąd brakowało światła i pokoju, dokonało się uzdrowienie - zbawienie, jak u Zacheusza, jak u niewiasty cudzołożnej, celnika Mateusza i wielu innych.

Dziesięciu ochrzczonych na dziesięciolecie. Z pewnością można to odczytać jako znak, że Pan Bóg błogosławi dzieło, któremu patronuje biskup Wacław Świerzawski od samego początku pasterzowania w diecezji sandomierskiej. Jest to dzieło, przez które, jak należy się spodziewać, przebiegać będzie jedna ze ścieżek "wiosny Kościoła", o której bez cienia wątpliwości i odważnie zapewnia papież Jan Paweł II.