Wstęp

Obecność Boga wśród ludzi to misterium wyjątkowe, a czyni ją faktyczną przede wszystkim Sakrament Eucharystii[1]. Przecież Kościół żyje z Eucharystii i dzięki Eucharystii[2]. Ten przepiękny sposób bycia Boga pośród swego Ludu kontempluje całe chrześcijaństwo przez wieki, przybliża się do niego stanem duszy, słowami i gestami. Przez wieki wyraża także swą troskę o eucharystyczną wiarę. Aktualnie jej wyrazem[3] jest zaangażowanie samego Ojca Świętego oraz odpowiedzialnych dykasterii Stolicy Apostolskiej w naświetlaniu tych pewnych spraw, które należy zachować, bądź których należy unikać, w sprawowaniu Najświętszej Ofiary[4].

1. Podstawy dogmatyczne

On sam, Jezus Chrystus, obecny jest w ten właśnie sposób: in Sanctissimo Sacramento[5]. Dlatego Kościół rozpoznaje tę Obecność[6], czyli samego Jezusa Chrystusa posługując się słowami św. Jana Chrzciciela. Rozpoznaje wcielonego Mesjasza i proklamuje: Ecce Agnus Dei (por. J 1,29). Eucharystia jako sakrament Bożej obecności sprawia, że On sam osobiście żywy i obecny staje pośród nas. Możemy Go rozpoznać po “łamaniu chleba", tzn., że On jest prawdziwie obecny, a wyrażenie “pod Postaciami chleba i wina"[7] określa sposób tej obecności.

Tę wyjątkową i do końca niepojętą szansę spotykania się człowieka z Bogiem opisują precyzyjnie słowa Soboru Trydenckiego:

Najpierw uczy św. Synod i otwarcie szczerze wyznaje, że w czcigodnym świętej Eucharystii sakramencie po konsekracji chleba i wina pod postaciami owych rzeczy widzialnych znajduje się prawdziwie, rzeczywiście i substancjalnie Pan nasz Jezus Chrystus prawdziwy Bóg i człowiek. Bo to się jedno drugiemu nie sprzeciwia, że ten Zbawiciel nasz, który zawsze przebywa w niebie po prawicy Ojca, według naturalnego sposobu istnienia, był mimo to na wielu innych miejscach sakramentalnie; obecny (jest on), między nami przez swoją substancję takim sposobem istnienia, które wprawdzie słowami ledwie zdołamy wyrazić, mimo to jako możliwe u Boga możemy pojąć rozumem oświeconym wiarą, a winniśmy wierzyć weń niezachwianie (Sesja 13, 1651 r.) (DH 1636)[8].

Sobór stwierdza, że nasz Pan Jezus Chrystus, prawdziwy Bóg i człowiek, znajduje się (contineri) w (in) Sakramencie Eucharystii pod postacią (sub specie) chleba i wina, tych rzeczy widzialnych (illarum rerum sensibilium), prawdziwie, rzeczywiście i substancjalnie (vere, realiter et substantialiter)[9].

2. Konsekwencje dla wiary

Praktyka związana przede wszystkim z kultem publicznym i prywatnym, wynika z wiary w Jezusa Chrystusa Obecnego pod Postaciami Chleba i Wina. Ten kult bowiem jest kultem uwielbienia (cultus latriae), związanym z Osobę Boga i tylko Jemu należnym. Jezusowi Chrystusowi jako Bogu-Człowiekowi należy się on także w Eucharystii gdzie przebywa w sposób prawdziwy, realny i substancjalny[10].

Nadużycia i sytuacje pozostawiające pytania o właściwe rozumienie dogmatu eucharystycznego są także kontekstem praktyki, szczególnie liturgicznej, przyjmowania Jezusa Chrystusa, która pokazuje jak traktujemy, Tego, który pozwolił się oddać w nasze ręce. To, że pozwolił się przybić ludzkimi rękami do krzyża nie oznacza, że te ludzkie ręce, szczególnie konsekrowane, a przede wszystkim uświęcona w wodach Chrztu, nie mają się teraz troszczyć o Jego Ciało i Krew[11].

Udział we Mszy św. i sposób celebracji, dbałość o liturgię[12], czystość duszy przede wszystkim, ale również nasze zewnętrzne zachowanie, w tym także postawy, ukazują w gruncie rzeczy wiarę Kościoła, wiarę sprawujących i uczestniczących w świętych obrzędach.

Kluczowymi tekstami ukazującymi ją są orzeczenia Soboru Trydenckiego wspominane przez Jana Pawła II jako godne podziwu[13]. Obok już cytowanego fragmentu należy pamiętać o wypowiedzi dotyczącej cząstek eucharystycznych tak istotnej w rozważanej kwestii:

Dlatego jest rzeczą najprawdziwszą, że tyle mieści się pod każdą postacią z osobna, ile pod jedną i drugą razem, gdyż cały i integralny Chrystus jest utajony pod postacią chleba i pod każdą tejże postaci cząstką: cały również jest pod postacią wina i jego cząstkami[14].

I dalej Kanon 3: Jeśli ktoś przeczy temu, że w czcigodnym Sakramencie Eucharystii pod każda postacią i w każdej Jej odłączonej cząstce zawiera się cały Chrystus - nbw[15].

3. Troska o Eucharystię w praktyce wiary Kościoła

Odpowiedzialność za skarb Eucharystii powierzony Kościołowi wyraża się więc przez:

1. więź z wiarą Kościoła wyrażoną w Jego wypowiedziach doktrynalnych,
2. dogłębne zapoznanie się uzasadnieniami praktyki Komunii św. "na rękę" w pierwszych wiekach Kościoła[16] oraz poznanie niebezpieczeństw praktyki Komunii św. "na rękę"[17],
3. konieczność praktycznej troski o Eucharystię[18] oraz poznanie sytuacji powodujących brak troski o Najświętszy Sakrament[19],
4. konieczność świadomie i z wiarą czynionej puryfikacji[20],
5. chronienie Eucharystii przed niebezpieczeństwem profanacji[21],
6. właściwe przygotowanie dzieci do przyjmowania Komunii św.[22],
7. przygotowanie się na spotkanie z niewłaściwymi formami i sposobami wyrażania wiary, także nadgorliwym i bezkrytycznym wprowadzaniem "nowinek" liturgicznych[23], m.in. właściwego rozumienia nadzwyczajnej roli nadzwyczajnego szafarza Eucharystii[24].

Podsumowanie

Prawdą jest, że istota godnego przyjmowania Komunii św. tkwi nie w zewnętrznym sposobie ale w stanie duszy. Jednak ten stan duszy wyraża również wyznawana wiara, która podpowiada Obecność Jezusa Chrystusa w najmniejszej cząstce Eucharystii. Wiara ta wyraża się przez troskę Kościoła o Najświętsze Postaci. Pana Jezusa przybliża nam nie tyle więc sposób przyjęcia Komunii św. ale samo Jej przyjęcie, które jest owocem przygotowania wierzącego człowieka. Praktyka Komunii św. "na rękę" "przybliża" Komunię św. co prawda dotykowo, ale to wcale nie stanowi istoty Jej przyjęcia, które polega na spożyciu Ciała i Krwi Pańskiej.

Należy zastanowić się więc, który ze sposobów gwarantuje większą troskę o Ciało i Krew Pańską, który wyraża lepiej wiarę w Obecność Pana? Wydaje się, że doświadczenia krajów, które wprowadziły praktykę Komunii św. "na rękę" nie dowodzą wcale zwiększenia wrażliwości eucharystycznej i wrażliwości sumienia oczyszczanego przez Spowiedź sakramentalną w celu właściwego przygotowania duszy na przyjęcie Pana.

Godnie i z uszanowaniem oznaczać powinno przede wszystkim zgodnie z wiarą Kościoła, który rozpoznaje Pana w najmniejszej nawet cząstce Eucharystii. A czystości duszy z pewnością przeszkadza lekceważenie tej wiary. Będąc w łasce uświęcającej trzeba jak najgodniej przyjąć Komunię św., przyjąć Ją zgodnie z wiarą wyrażaną przez Kościół w swych orzeczeniach.

Dyspozycja wewnętrzna powinna się wyrazić przez dyspozycję zewnętrzną respektującą Jego Obecność w najmniejszej nawet cząstce - o tym zaświadcza praktykowana przez wieki puryfikacja. Dlatego też normy dyscyplinarne czy liturgiczne Kościoła winny pomóc w tym, aby Pan Jezus był uczczony i szanowany także przez znaki, gesty i postawy w liturgii.

Troska Kościoła o Eucharystię przejawiająca się w kulcie ujawnia zewnętrznie cześć wobec Chrystusa Obecnego. Wszystko po to, aby nie utracić najpiękniejszego skarbu wiary, samego Jezusa, który w Eucharystii jest tak blisko nas, jak w żaden inny sposób. Stwierdza zatem Jan Paweł II: W Eucharystii mamy Jezusa, Jego odkupieńczą ofiarę, mamy Jego zmartwychwstanie, mamy dar Ducha Świętego, mamy adorację, posłuszeństwo i umiłowanie Ojca. Jeżeli zaniedbamy Eucharystię, jak będziemy mogli zaradzić naszej nędzy? (EdE 60). Dlatego Kościół, powodowany miłością, troszczy się o przekazywanie kolejnym pokoleniom chrześcijan wiary i nauki o Tajemnicy eucharystycznej, tak aby nie została zagubiona choćby najmniejsza jej cząstka. Nie ma niebezpieczeństwa przesady w trosce o tę tajemnicę, gdyż "w tym Sakramencie zawiera się cała tajemnica naszego zbawienia" /św. Tomasz z Akwinu, STh III, q.83, a.4c/ (EdE 61)[25].