Jedną z największych pokus w każdej religii jest przesada w mówieniu. W teorii nad praktyką. Stąd pojawiają się w dziejach Kościoła tendencje, by objawiać Chrystusa innym sposobem niż przez mówienie. Oczywiście, nie dotyczy to spełniania urzędu nauczycielskiego Kościoła. Chrześcijaństwo zacznie się wtedy praktycznie spełniać, kiedy się wpierw o tym usłyszy, kiedy się pozna teorię. Jeśli się jej nie zna, to jest to początek klęski. Św. Franciszek z Asyżu miał powiedzieć kiedyś braciszkowi proszącemu o psałterz: "Rozetrzyj popiół w rękach i czytaj. Po co ci książki?" Jest w tym głęboka prawda, ale jest też ogromne zagrożenie.

Trzeba mieć solidną wiedzę a równocześnie wielką pokorę i miłość, żeby jeszcze więcej wiedzieć. Zwłaszcza to, by wiedzy nie stawiać na piedestale bóstwa. Wiedza ma być służebnicą wobec miłości. Nawet wiedza rozumiana jako poznawanie prawdy. Św. Tomasz z Akwinu, wybitny intelektualista chrześcijański, powiedział, że trzeba mieć w myśleniu miłość. Wtedy dopiero jest to co potrzeba. Im bardziej myśl jest przenikliwa i sięga w głębię przedmiotu - i czyni to w miłości - tym bardziej ten przedmiot staje się nie tylko bliższy, ale integruje się z człowiekiem. Zakorzenia się w człowieku. To znaczy słowo staje się ciałem. To znaczy to, co obwieszcza mi przedmiot, zaczyna być we mnie. Kto miłuje prawdę, posiada prawdę. Kto miłuje Boga, posiada Boga.

Oto doszliśmy do niezwykle ważnego zagadnienia. Ci ludzie, którzy są ochrzczeni, którzy stają się chrześcijanami a potem odchodzą, ci wpadają w kryzysy dlatego, że nie miłują Boga - zresztą gramatyka każdego kryzysu polega na tym, że ludzie nie miłują tego ideału, jaki jest przed nimi - bo nie utrzymują dialogu z Bogiem. Nie zrozumieli, że do miłowania konieczna jest modlitwa. Podczas modlitwy teoria zaczyna przechodzić w praktykę. Teoria poznawania Boga, aby Go miłować i tym samym przyjąć Go, aby w nas mieszkał. To zaczyna żyć w nas.

Bóg we mnie mieszka, jeśli przyjmuję Komunię świętą i miłuję Tego, którego przyjmuję, a nie tylko "chodzę" do Komunii zewnętrznie. Paradoks nad paradoksami! Można przyjmować Pana Jezusa, ale bezdusznie, i wtedy czyny przeczą tej miłości, temu ładunkowi miłości, jakim jest Chrystus ukryty w Hostii, przyjęty do serca.

Wróćmy teraz do modlitwy. Modlitwa ma pewne fazy rozwojowe. Jest modlitwa pierwotna, zaczątkowa, kiedy powtarzamy cudze schematy i cudze słowa. Każda taka modlitwa może pozostać na poziomie tylko recytacji zewnętrznej. Msza święta, kiedy wszyscy wspólnie odpowiadamy, nieszpory, które śpiewamy wieczorem, litanie, które odmawiamy, Modlitwa Pańska, której nauczył nas Chrystus - wszystko to może być brane formalnie, werbalnie, rutynowo.

Głębszy etap to refleksja nad treścią wypowiadanych słów i modlitw, nawet tych często powtarzanych. Różaniec na przykład polega na wymawianiu słów modlitwy "Zdrowaś Mario", ale nie na tym zatrzymuje się uwaga - trzeba sięgać do treści danej tajemnicy. Jest to trudna modlitwa, ale właśnie rytm powtarzanych słów ułatwia rozważanie tajemnicy ewangelicznej.

Po pewnym czasie jednak zaczyna się odczuwać brak czegoś, co przekracza sformułowania, co jest bez słów. Prowadzi do tego jak gdyby forma przejściowa modlitwy - medytacja, rozważanie, modlitwa myślna, praca człowieka nad tekstem; głównie refleksja, ale nie tylko. W terminie "medytacja" mieści się coś, co ma należeć do istoty życia każdego człowieka wierzącego - integracja, przyswajanie poznawanej teorii chrześcijaństwa.

Na czym to polega? Otóż modlitwę ujętą najpierw w cudze sformułowania człowiek stara się przyswoić na tyle, by miała wpływ na jego życie. Na przykład słowa: "Zmiłuj się nade mną, Panie, w swojej łaskawości, w ogromie swego miłosierdzia zgładź nieprawość moją" (Ps 51) czy znane suplikacje św. Augustyna: "Przed oczy Twoje, Panie, winy nasze składamy... Gdy miecz Twój na nas podniesiony trzymasz, wiele obiecujemy, lecz gdy go spuścisz, obietnic wykonać nie chcemy..." dają wiele do myślenia, gdy wymawiamy te słowa powoli i zastanawiamy się nad nimi. Pobudzają do skruchy, pobudzają do naprawy życia, uczą mądrości. Ale to jeszcze nie wszystko.