Przyszliśmy ze świata, otrzepaliśmy śnieg z butów. Czy wiemy, że gdzie jest ołtarz, tam jest Bóg? Jeszcze Go nie widać, za chwilę usłyszymy Jego słowo a potem popatrzymy na Chleb, wyznamy wiarę: tu jest. Po to przyszliśmy, to nas tu przywiodło - choć dla wielu wołaniem jest popiół, który też głośno woła. Mówi o przemijaniu człowieka, o jego śmierci rychłej - ale mówi również o zmartwychwstaniu, bo popiół jest z palm zwycięskich. Prośmy tedy na początku tej dzisiejszej Mszy świętej o przebaczenie, abyśmy mogli godnie czynić to co czynimy.

Kiedy dzisiaj szliśmy do kościoła - mówiliśmy, dzieciom tłumaczyliśmy: idziemy po to, żeby sobie dać posypać głowę popiołem. To prawda. Za chwilę ten obrzęd przypomni nam to, co streszczają słowa wypowiadane w momencie sypania popiołu na głowę. Można użyć dwu formuł. "Pamiętaj, człowiecze, że prochem jesteś i w proch się obrócisz". Dzisiaj, kiedy gwar wojny mocniej o tym przypomina, jesteśmy bardziej tego świadomi, że życie jest krótkie. Druga formuła jest: "Bliskie jest królestwo Boże, nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię".

Każde słowo jest tu ważne. I to, że jest bliskie królestwo Boże, tak bliskie, że aż można przejść obok i minąć. Wielu przyjdzie do kościoła po to tylko, by posypać głowę popiołem - ale już nie zauważy, że to sam Bóg daje nam znak i wzywa! I że można obmyć grzechy we łzach w konfesjonale, zanim jeszcze śmierć przyjdzie, i przyjąć życie wieczne, którym jest On sam. I wtedy zrozumieć, że to bliskie królestwo jest dla nas. A warunkiem przyjścia królestwa i wejścia do strefy, w której obowiązują zwyczaje królestwa, nie prawo dżungli - jest nawrócenie. "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię". I bierzcie Boga, który jest na ołtarzu, do waszych serc, do waszego życia. I żyjcie jak trzeba. Tak jak Bóg przykazuje, a nie jak ludzie sobie wymyślają.

Właśnie, z tego wstępu mamy łatwe już dojście do samej refleksji, którą dzisiaj powinniśmy przeprowadzić. Po co w ogóle przypominać ludziom, nam, znikomość? Aby pokazać, jak tę znikomość można przekroczyć. Czyli jak wejść w sytuację, gdzie można stanąć na skale, która się nigdy nie poruszy. Skałą jest Chrystus.

Po co ten popiół? Ponieważ wielu ludzi (nie bawmy się w statystyki), wielu ochrzczonych ludzi, chrześcijan, uczniów Chrystusa za nic ma to, co jest istotą chrześcijaństwa. Zresztą nie obciążajmy nikogo, każdy jest odpowiedzialny za swoje życie, ale ilu ludzi nie rozumie, co znaczy być chrześcijaninem - choć żegnają się, choć wieszają obrazy święte w domu czy medaliki na sobie. Ale to wszystko jest od zewnątrz.

A każdy z nas, żyjąc trochę na tym świecie, krócej czy dłużej, wie, że jest w człowieku jego prawda, o której ciągle słyszy w kościele, jak również jest w każdym z nas jego kłamstwo, jego nieprawda, która daje o sobie znać. Zło, które jest w człowieku. Starożytni przed Chrystusem mówili: "Widzę dobro, pochwalam dobro, ale idę za złem" ("Video meliora proboque, deteriora sequor" - Owidiusz). Jest we mnie coś, co mnie rozdziera na dwie strony. Dlatego ludzie walczą ze sobą jak zwierzęta, sami nie wiedząc po co i za co giną. Dlatego ludzie się kłócą, dlatego ludzie rozdzierają sobie nawzajem serca. Dziś ślubują miłość, wierność i uczciwość - jutro plują w twarz temu drugiemu najbardziej umiłowanemu człowiekowi. I nie wiedzą, dlaczego tak jest.

Tak jest, ponieważ za sceną życia jest Bóg i szatan. Słyszeliście przed chwilą modlitwę, w waszym imieniu i z waszej woli wypowiedzianą: abyśmy przez Post, który rozpoczynamy, mieli siłę do sprzeciwiania się złemu duchowi i abyśmy żyli według Ducha Chrystusowego. To jest cała prawda o człowieku i cała prawda o popiele, który dzisiaj przyjmujemy, i cała prawda o Eucharystii, którą sprawujemy.

Proszę tylko zauważyć, jak mocno dzisiaj Kościół proklamuje, obwieszcza fakt rozpoczęcia Postu. "Zarządźcie święty post, zwołajcie ludzi. Kapłani wasi niech płaczą między przedsionkiem a ołtarzem i wołają: Przepuść, Panie, przepuść ludowi Twemu i nie bądź na nas zagniewany na wieki" (por. Jl 2,15-17). Kto jest starszy, już widział momenty takie, kiedy cały kościół płakał i na kolanach wołał głośno do Boga: Panie, zmiłuj się!

To trzeba wiedzieć, o tym trzeba pamiętać. Ale kiedy rozpoczynamy Wielki Post, oprócz tej proklamacji uroczystej słowami proroka Joela rozbrzmiewa druga, słowami św. Pawła, który jak gdyby dopełnia starotestamentalną wizję pojednania, kiedy mówi: "Pojednajcie się z Bogiem przez Chrystusa. On grzechy nasze poniósł na krzyż, abyście wy otrzymali łaskę Jego zmiłowania, żebyście żyli sprawiedliwością Boga samego" (por. 2 Kor 5,20-21). I przypomina, na czym polega istota tej wewnętrznej przemiany, która ma się dokonać, żeby czyny nasze nie były poprawne tylko od zewnątrz. Takie Chrystus kiedyś mocno potępił, mówiąc o grobach pobielanych z zewnątrz a wewnątrz pełnych plugastwa (Mt 23,27); są tacy ludzie, którzy żyją zewnętrznością, fasadą. I ukazał, jak ma wyglądać rozpoczynający się Post: Kiedy dajesz jałmużnę, nie czyń tego gestem zewnętrznym, nie trąb (użył tego słowa), jak to czynią faryzeusze (Mt 6,2). Kiedy się modlisz, wejdź do izdebki. Bóg widzi, co człowiek czyni w skrytości (Mt 6,6). Tak samo gdy chodzi o post: nie bądź posępny (Mt 6,16), nie zwieszaj głowy (por. Iz 58,5), ale czyń pokutę w sercu.

Te trzy akty pokutne: jałmużna, modlitwa, post - ukazują, że w człowieku zło postaciuje się niejako właśnie na trzy sposoby: poprzez chciwość czyli pożądliwość oczu, poprzez pychę i poprzez pożądliwość ciała. O tym przypomni nam liturgia w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu, kiedy mówić się będzie o kuszeniu Chrystusa.

Chciwości sprzeciwia się jałmużna. Pysze sprzeciwia się, po drugiej stronie staje modlitwa - uznanie autorytetu Boga, który miłuje, i poddanie pod Jego przykazania swojej ludzkiej "przezornej roztropności", która jest często głupstwem, prowadzi donikąd. A pożądliwości ciała sprzeciwia się i zwalcza ją post. Tylko nie sama jego strona widzialna, zewnętrzna, bo to symbol. Post zewnętrzny, również piątkowy, ma być znakiem wewnętrznego nastawienia. Wielu ludzi spowiada się: rano opuściłem modlitwę. Ale to nie przekreśla możliwości, żebyś przez cały dzień się modlił i trwał w obecności Bożej. Myśl o życiu i śmierci i myśl o ukrzyżowaniu i zmartwychwstaniu. Myśl o grzechach, ale myśl o łasce. I o tym, że w tobie toczy bój Bóg z szatanem i jeśli jesteś wierny Bogu - zwyciężasz.

Po to jest Wielki Post. Po to sypiemy popiół na głowę. Po to uświadamiamy sobie, że jesteśmy prochem i w proch się obrócimy, ale że jest królestwo Boże, blisko - na wyciągnięcie ręki. W Hostii jest królestwo Boga, jest Chrystus. Trzeba się tylko nawrócić, wyznać grzech i przyjść, i żyć życiem Boga. I pokonać w sobie pożądliwość oczu, ciała i pychę. I być prawdziwym uczniem Chrystusa.

Poświęcę teraz popiół, przypominając jeszcze, że jest to popiół z zeszłorocznych palm święconych w Niedzielę Palmową, w przededniu rezurekcji. Spina Kościół te dwie tajemnice w jedno: z pokuty - łaska, ze śmierci - życie.