Fundację opatowską Ojców Bernardynów zapoczątkował w 1469 r. biskup lubuski Krzysztof Fryderyk II ofiarując istniejący kościół parafialny Wniebowzięcia NMP, położony na przedmieściu Opatowa. Fundację zatwierdził biskup krakowski Jan Rzeszowski, którego jurysdykcji podlegał Opatów. Ze strony zakonu fundację przyjęła kapituła w Lublinie. W 1469 r. ośrodek parafialny przeniesiono do Kolegiaty. Do końca XV wieku zakonnicy rozbudowali kościół, a także wznieśli murowany z kamienia ciosowego klasztor. Po gruntownej przebudowie i powiększeniu świątynia utrzymała swój pierwotny gotycki charakter. Wzniesiony klasztor miał charakter obronny. Dziś resztki muru obronnego istnieją od strony głównego wejścia. System obronny przydał się zwłaszcza w 1502 r., kiedy to klasztor przez cztery dni skutecznie odpierał ataki tatarskich watah. W latach 1621-22 gruntownie przebudowano kościół. Dano nowe sklepienie, wzniesiono dwie przyległe do nawy kaplice: św. Anny i św. Franciszka. Prawdopodobnie w tym czasie kościół zatracił swój pierwotny charakter gotycki, przyoblekając się w szatę barokową. Wiek XVIII przyniósł kolejne zmiany w strukturze kościoła. W czasie przebudowy rozebrano boczne kaplice. W 1784 r. kościół otrzymał rokokową, iluzjonistyczną polichromię o tematyce maryjnej. W takiej szacie barokowo-rokokowej przetrwał do naszych czasów. Ołtarz rokokowy znajdujący się w kościele pochodzi z połowy XVIII wieku. Z tego czasu pochodzą obrazy Matki Bożej z Dzieciątkiem (w sukience) i Wniebowzięcia NMP oraz rzeźby św. Bonawentury i św. Piotra z Alkantary dłuta Macieja Polejowskiego. Stalle wraz z pulpitem w chórze zakonnym pochodzą z II połowy XVIII wieku. Wśród zabytków należy dostrzec obrazy ołtarzowe św. Franciszka i św. Antoniego z Padwy pędzla o. Franciszka z Sieradza, rzeźbę ołtarzową przedstawiającą Chrystusa w "Tłoczni mistycznej" w połowy XVII wieku oraz gotycki krucyfiks z ok. 1400 r. znajdujący się obok zakrystii. Konwent pod koniec 1864 r. uległ kasacie za sympatyzowanie z powstańcami styczniowymi. Kościół oraz klasztor bez opieki popadł w ruinę. Bernardyni powrócili dopiero w 1939 r. Po powrocie zakonników zaczęto prace remontowe.